ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1.      Η ειδική πρόταση ως εναλλακτική μορφή πλαγίου λόγου κρίσεως. Οι ειδικές προτάσεις αποτελούν μια μορφή του πλαγίου λόγου κρίσης, οι οποίες μαζί με το ειδικό απαρέμφατο και την κατηγορηματική μετοχή είναι οι εναλλακτικές μορφές πλαγίωσης των κύριων προτάσεων κρίσεως.

2.      εισαγωγικοί σύνδεσμοι:  ὅτι και ὡς.  

3.      Η εκφορά των ειδικών προτάσεων γίνεται με τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως:

Απλή οριστική: η εκφορά αυτή γίνεται μετά από αρκτικό χρόνο και δηλώνει το πραγματικό:

ΞΕΝ Ιερ 2.6 καὶ λέγω σοι ὅτι οἱ τύραννοι τῶν μεγίστων ἀγαθῶν ἐλάχιστα μετέχουσι, τῶν δὲ μεγίστων κακῶν πλεῖστα κέκτηνται || σε διαβεβαιώνω ότι οι τύραννοι ελάχιστα μετέχουν των πιο μεγάλων αγαθών, ενώ αντίθετα αποκτούν πάρα πολλά από τα πιο φοβερά κακά.

Δυνητική οριστική: η εκφορά της πρότασης με αυτόν τον χρόνο δεν καθορίζεται από τον χρόνο εξάρτησης. Δηλώνεται το μη πραγματικό, αυτό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί:

ΞΕΝ Κ Αναβ 6.1.32 Ἀλλ᾽, ὦ ἄνδρες, τοῦτο μὲν ἴστε, ὅτι οὐδ᾽ ἂν ἔγωγε ἐστασίαζον, εἰ ἄλλον εἵλεσθε || στρατιώτες, να γνωρίζετε καλά τούτο, ότι εγώ δεν θα ενεργούσα διασπαστικά, εάν εκλέγατε άλλον.

Δυνητική ευκτική: η εκφορά της ειδικής πρότασης με αυτόν τον χρόνο δηλώνει αυτό που είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί:

ΞΕΝ ΚΑναβ 7.2.31 ἀκούσας ταῦτα ὁ Σεύθης εἶπεν ὅτι οὐδενὶ ἂν ἀπιστήσειεν Ἀθηναίων || αφού τα άκουσε αυτά ο Σεύθης είπε ότι με δεν θα δυσπιστούσε σε κανέναν που ήταν Αθηναίος.

Ευκτική του πλαγίου λόγου: όταν οι ειδικές προτάσεις εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο (ή από αρκτικό χρόνο με σημασία ιστορικού) τότε συνήθως στη δευτερεύουσα πρόταση μπαίνει ευκτική πλαγίου λόγου:

ΞΕΝ Ελλ 1.4.2 καὶ ἔλεγον ὅτι Λακεδαιμόνιοι ὧν δέονται πάντων πεπραγότες εἶεν παρὰ βασιλέως || και ανέφεραν ότι οι Λακεδαιμόνιοι είχαν εξασφαλίσει από τον Βασιλιά ό,τι είχαν θελήσει.

ΙΣΟΚΡ 19.29 ἀπεκρινάμην ὅτι πολὺ ἂν θᾶττον ἑλοίμην ἀποθανεῖν ἢ ᾽κεῖνον περιιδεῖν αποκρίθηκα ότι πολύ περισσότερο θα προτιμούσα να πεθάνω παρά να δω εκείνον να χάνεται.

Καμιά φορά, όμως, διατηρείται ο χρόνος και η έγκλιση της δευτερεύουσας πρότασης μετά από εξάρτηση από ιστορικό χρόνο. Σε αυτήν την περίπτωση η πρόθεση του συγγραφέα είναι να καταδείξει με κάθε δυνατή έμφαση ότι αυτό που εκφράζει η δευτερεύουσα ειδική πρόταση απηχεί τη γνώμη του υποκειμένου της πρότασης εξάρτησης και όχι τη γνώμη του συγγραφέα. Επίσης, η διατήρηση της έγκλισης μπορεί να σημαίνει ότι αυτό που εκφράζει η δευτερεύουσα ειδική πρόταση είναι βέβαιο και αντικειμενικό. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται αντικειμενική παράσταση και δηλώνει τη νοηματική αυτοτέλεια της δευτερεύουσας πρότασης:

ΞΕΝ Ελλ 5.1.33 παρῆσαν οἱ Θηβαῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους || ήρθαν οι Θηβαίοι διαβεβαιώνοντας ότι αφήνουν τις πόλεις αυτόνομες.

ΠΛ Απολ 18b [ἐκεῖνοι … οἳ ὑμῶν τοὺς πολλοὺς] ἔπειθόν τε καὶ κατηγόρουν ἐμοῦ μᾶλλον οὐδὲν ἀληθές, ὡς ἔστιν τις Σωκράτης σοφὸς ἀνήρ || εκείνοι που επηρέαζαν τους πιο πολλούς από εσάς και με κατηγορούσαν με κατηγορίες παντελώς αναληθείς, ότι υπάρχει κάποιος Σωκράτης που είναι σοφός.

ΠΛ Απολ 21d ἐλογιζόμην ὅτι τούτου μὲν τοῦ ἀνθρώπου ἐγὼ σοφώτερός εἰμι σκεφτόμουν ότι είμαι σοφότερος από αυτόν τον άνθρωπο.

4.                    Οι ειδικές προτάσεις λειτουργούν στον λόγο ως συμπληρώματα της έννοιας του ρήματος. Έτσι επέχουν θέση αντικειμένου, υποκειμένου ή επεξήγησης του ρήματος ή της ρηματικής έκφρασης της πρότασης εξάρτησης

Αντικείμενο: Η ειδική πρόταση μπαίνει ως αντικείμενο στα λεκτικά (λέγω, ἀγγέλλω, διδάσκω, ἀποκρίνομαι, διηγοῦμαι), δεικτικά - δηλωτικά (δείκνυμι - δηλῶ), αισθητικά (αἰσθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω), γνωστικά (γιγνώσκω, οἶδα, μανθάνω, πυνθάνομαι, ἐπίσταμαι, ἐνθυμοῦμαι) ρήματα.

• λεκτικά:

ΞΕΝ Ελλ 5.4.21 ἀπήγγελλον τοῖς Ἀθηναίοις ὅτι στράτευμα πάμπολυ προσίοι || ανήγγειλαν στους Αθηναίους ότι πλησιάζει πολύς στρατός.

• δεικτικά-δηλωτικά:

ΙΣΟΚΡ 14.37 ἐπεδείξαντο δ᾽ ὑμῖν ὡς χρὴ τῇ φύσει χρῆσθαι τῇ τούτων ἐξ ὧν ἔπραξαν περὶ Ὠρωπόν || απέδειξαν σε σας πώς πρέπει να αντιμετωπίζει κανείς ανθρώπους τέτοιου χαρακτήρα με τη συμπεριφορά τους στο θέμα του Ωρωπού.

ΘΟΥΚ 4.68.6 ἐδήλουν δὲ οὐδὲν ὅτι ἴσασι τὰ πρασσόμενα || δεν φανέρωσαν με κανέναν τρόπο ότι γνώριζαν την συνωμοσία.

• αισθητικά:

ΠΛ Κριτ 121a καθεώρων ὅτι καὶ ταῦτα πάντα ἐκ φιλίας τῆς κοινῆς μετ᾽ ἀρετῆς αὐξάνεται || έβλεπαν καθαρά ότι όλα αυτά τα καλά πράγματα αυξάνονται από την κοινή φιλία που συνδυάζεται με την αρετή.

ΠΛ ΙππΜ 363b ἤκουον ὅτι ἡ Ἰλιὰς κάλλιον εἴη ποίημα τῷ Ὁμήρῳ ἢ ἡ Ὀδύσσεια || άκουγαν ότι η Ιλιάδα είναι καλύτερο ποίημα από την Οδύσσεια.

• γνωστικά:

ΠΛ Πρωτ 335a ἔγνων γὰρ ὅτι οὐκ ἤρεσεν αὐτὸς αὑτῷ ταῖς ἀποκρίσεσιν ταῖς ἔμπροσθεν || ήξερα ότι δεν ήταν ικανοποιημένος με τον εαυτό του στις προηγούμενες απαντήσεις του.

ΞΕΝ Ελλ 1.1.14 ἐκεῖ δ᾽ ἐπύθοντο ὅτι Μίνδαρος ἐν Κυζίκῳ εἴη || εκεί πληροφορήθηκαν ότι ο Μίνδαρος βρισκόταν στην Κύζικο.

Υποκείμενο: Η ειδική πρόταση λειτουργεί ως υποκείμενο απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων ανάλογης σημασίας με αυτών των ρημάτων που δέχονται τις ειδικές προτάσεις ως αντικείμενο (δηλαδή ρήματα λεκτικά, δεικτικά-δηλωτικά, αισθητικά, γνωστικά):

ΞΕΝ ΚΠαιδ 6.2.20 ἔπειτα δὲ διαγγέλλεται δήπου ὅτι αὐτοὶ μὲν οἱ πολέμιοι οὐχ ἱκανοὶ ἡγοῦνται || έπειτα ήρθε αγγελία ότι οι ίδιοι εχθροί δεν αισθάνονται αρκετά δυνατοί.

Επεξήγηση: Η ειδική πρόταση λειτουργεί ως επεξήγηση λέξης μιας πρότασης, συνήθως δε δεικτικής αντωνυμίας ουδετέρου γένους ενικού αριθμού:

ΞΕΝ Ελλ 5.2.15 τεκμήριον δ᾽ ἔτι ἔστω ὑμῖν καὶ τοῦτο ὅτι ἰσχυρῶς αὗται αἱ πόλεις πεφόβηνται|| ας σας είναι απόδειξη και τούτο, ότι δηλαδή αυτές οι πόλεις έχουν φοβηθεί πολύ.

ΞΕΝ Αγησ 1.28 προεῖπε δὲ καὶ τοῦτο τοῖς στρατιώταις, ὡς εὐθὺς ἡγήσοιτο τὴν συντομωτάτην ἐπὶ τὰ κράτιστα τῆς χώρας || άφησε επίσης να διαδοθεί στους στρατιώτες και τούτο, ότι δηλαδή αμέσως θα τους οδηγούσε από τον πιο σύντομο δρόμο στα πιο εύφορα μέρη της χώρας.

το υλικό αυτό προέρχεται από την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα