Γενικότερες οδηγίες για την έκθεση (παραγωγή λόγου)

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Με λογικά βήματα καταλήγουμε στην κύρια έννοια. Στο τέλος του προλόγου ή σε μία πολύ μικρή παράγραφο προσδιορίζουμε το φαινόμενο και παρουσιάζουμε το θέμα στη διπλή του διάσταση.

ΤΙ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ:

1.      ΔΕΝ δίνουμε τον ορισμό πασίγνωστων και πασίδηλων εννοιών, γιατί είναι βαρετό. Αποφεύγουμε έτσι να προδιαθέσουμε αρνητικά το βαθμολογητή.

2.      ΔΕΝ ξεκινάμε με στερεότυπες φράσεις, όπως «από την αρχή της ύπαρξής του ο άνθρωπος…».

3.      ΔΕΝ διατυπώνουμε ακραίες θέσεις, γιατί ΚΑΙ αυτές προδιαθέτουν αρνητικά το βαθμολογητή.

4.      ΔΕΝ δείχνουμε αλαζονική βεβαιότητα για τη θέση μας.

5.      ΔΕΝ γράφουμε μακροσκελή πρόλογο, αλλά τηρούμε την αναλογία (1/8 του συνολικού κειμένου).

6.      ΔΕΝ κάνουμε φυγόκεντρες αναφορές, γιατί οι εκτός θέματος αναφορές αφαιρούν μονάδες από τη δομή και την έκφραση.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:

Α΄ ΣΚΕΛΟΣ:

Μετά από έναν επιτυχημένο πρόλογο απαντάμε στο πρώτο ερώτημα του θέματος. Το χωρίζουμε σε τρεις παραγράφους, αφού θέλουμε τουλάχιστον τρία επιχειρήματα που να το στηρίζουν. Κάθε επιχείρημα πρέπει να είναι ολοκληρωμένο, να στηρίζει επαρκώς δηλαδή τη θέση που προβάλλουμε.

Κάθε παράγραφος που γράφουμε πρέπει να έχει θεματική περίοδο και λεπτομέρειες – σχόλια που να τη στηρίζουν. (Η δομή της παραγράφου όπως τη μάθαμε).

ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ Β΄ΣΚΕΛΟΣ

Η μεταβατική παράγραφος πρέπει να κλείνει ομαλά το α΄ σκέλος και να εισάγει το β΄ επιτυχώς. Αν έχουμε αίτια και αποτελέσματα στο ζητούμενο, στη μεταβατική επισημαίνουμε τη σοβαρότητα, την ύπαρξή τους, κάνουμε μια σύνοψή τους εν είδει συμπεράσματος, και στη συνέχεια αναφερόμαστε στο ότι κάθε αιτία γεννά ένα αποτέλεσμα. Αν αφορά αίτια και τρόπους αντιμετώπισης, στη μεταβατική παράγραφο κάνουμε μία αναφορά στα αποτελέσματα πολύ σύντομη και έτσι περνάμε στο ότι αυτά χρήζουν αντιμετώπισης, ώστε να αρχίσουμε στην αμέσως επόμενη παράγραφο με την παράθεση επιχειρημάτων για τους τρόπους αυτούς.

Β΄ ΣΚΕΛΟΣ

Το χωρίζουμε σε τρεις παραγράφους όπως και το α΄ σκέλος. Ακολουθούμε ακριβώς την ίδια πορεία με το α΄ σκέλος.

Αυτό που πρέπει να προσέξουμε αρχικά είναι η σειρά με την οποία παραθέτουμε τα επιχειρήματά μας: πρέπει το κείμενο να έχει αλληλουχία, να ακολουθείται μία λογική σειρά στην παράθεση των επιχειρημάτων και να είναι και σωστά δομημένα (και παραγραφοποίηση και σωστή δομή κάθε παραγράφου). Δηλαδή:

1.      Ξεκινάμε από το πιο σημαντικό για να προχωρήσουμε σε λιγότερο σημαντικά.

2.      Δεύτερο σημείο που πρέπει να προσέξουμε  είναι η έκταση των δύο σκελών: πρέπει να είναι συμμετρικά ανεπτυγμένα. Δηλαδή, η έκτασή τους να είναι σχεδόν ίση. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει κάθε παράγραφός μας να έχει ακριβώς ίδιο αριθμό λέξεων∙ μας ενδιαφέρει πρωτίστως οι θέσεις μας να είναι εμπεριστατωμένες, δηλαδή να στηρίζονται από επιχειρήματα που δεν αντιβαίνουν στην κοινή λογική, να αιτιολογούνται και να αποδεικνύεται η ισχύς τους ή η αλήθεια τους. Έχουμε όμως στο μυαλό μας ότι για να στηριχτεί επαρκώς μια θέση δεν αρκεί μόνο η αναφορά της και ένα μικρό σχόλιο, αλλά χρειάζεται περαιτέρω ανάπτυξη.

3.      Κατά την ανάπτυξη και των δύο σκελών προσέχουμε να υπάρχει ποικιλία στην επιχειρηματολογία μας και, κυρίως, να μην είναι μονοδιάστατη. Πρέπει να προσεγγίζουμε το θέμα από δυο ή και τρεις διαφορετικές πλευρές. Αν π.χ. έχουμε να παραθέσουμε τις συνέπειες ενός φαινομένου κοινωνικής παθογένειας, το σωστό είναι να αναφερθούμε στην ατομική υπόσταση του κάθε μέλους της κοινωνίας αλλά και στην κοινωνική του, στις συνέπειες σε επίπεδο στάσεων, αξιών και συμπεριφορών. Δεν παραβλέπουμε το ζητούμενο, όπως ακριβώς διατυπώθηκε, αλλά είναι χρήσιμο να μην εστιάζουμε σε ένα από αυτά μόνο. Αν έχουμε να παραθέσουμε τρόπους αντιμετώπισης ενός φαινομένου, τότε σώφρον είναι να επιλέξουμε να μην αναφερθούμε απλώς σε όλους τους φορείς κοινωνικοποίησης, αλλά να καταδείξουμε τη σημασία που έχει και η ατομική και η συλλογική δράση /στάση /συμπεριφορά / αξίες.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο επίλογος πρέπει να κλείνει ομαλά την έκθεση, αλλά να σχετίζεται με όλα όσα έχουμε γράψει. Ανάλογα με τα ζητούμενα, επιλέγουμε και τον κατάλληλο επίλογο. Αν, για παράδειγμα έχουμε στο θέμα αίτια και συνέπειες, θα κλείσουμε την έκθεση με αναφορά στην ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος και προτάσεις γι’ αυτήν. Αν έχουμε αίτια και τρόπους αντιμετώπισης, κλείνουμε συνοψίζοντας αναφερόμενοι και στα δύο σκέλη και με δεοντολογία (πόσο σημαντικό είναι το εν λόγω θέμα και ότι πρέπει να το αντιμετωπίσουμε, να μην το παραμελούμε, κτλ.). Όλα αυτά, φυσικά, έχουν αν κάνουν με τη διατύπωση του θέματος. Προσέχουμε όμως να μην κλείνουμε με φράσεις του τύπου «Αυτά είχα να πω», «Αυτά είναι τα συμπεράσματά μας ….» κ.τ.ό. Τέλος, δεν προχωράμε ΠΟΤΕ στον επίλογο σε διατύπωση νέων θέσεων, γιατί δεν υπάρχει χώρος για να αναπτυχθούν επαρκώς.

ΑΡΙΘΜΟΣ ΛΕΞΕΩΝ

Αυτή η «συνταγή» δεν αποτελεί πανάκεια∙  είναι ένας οδηγός για να μη χάνεται το μέτρο κατά την εξέταση.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στον πρόλογο στόχος είναι να εισαγάγουμε ομαλά το θέμα της έκθεσης. Ανάλογα με το επικοινωνιακό πλαίσιο διαμορφώνουμε έναν πρόλογο που κυμαίνεται μεταξύ 40-50 λέξεων

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

Α΄ ΣΚΕΛΟΣ

1^η: πρώτο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

2^η: δεύτερο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

3^η: τρίτο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Κλείνουμε ομαλά το α΄ σκέλος και εισάγουμε το β΄σκέλος.

Έως 30 λέξεις

Β΄ΣΚΕΛΟΣ

1^η: πρώτο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

2^η: δεύτερο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

3^η: τρίτο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Συνοψίζουμε, προβαίνουμε σε δεοντολογία, ανάλογα με το θέμα και τις πλευρές που εμείς κληθήκαμε να θίξουμε κατά την ανάπτυξή του.

επικοινωνιακό πλαίσιο στην παραγωγή λόγου

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Κάθε φορά που καλούμαστε να παραγάγουμε λόγο, να γράψουμε, δηλαδή, έκθεση, οφείλουμε να εντάσσουμε αυτή μας την εργασία σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο επικοινωνίας. Αυτό που κάνουμε, λοιπόν, πάντα επικαλούμενοι τη λογική του δέκτη, είναι να προσαρμόζουμε το ύφος μας ανάλογα με την περίσταση.

Τα κειμενικά είδη τα οποία μπορεί να κληθούμε να παραγάγουμε είναι:

Το άρθρο

Η επιστολή

Το δοκίμιο

Η εισήγηση ή ομιλία ή προσχεδιασμένος προφορικός λόγος

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΜΕ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΑΡΘΡΟ

Πρέπει να έχει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά:

1.      τίτλο στην αρχή και στο τέλος κάτω δεξιά την υπογραφή του συντάκτη. Επειδή όμως, όπως γνωρίζουμε όλοι, στις πανελλαδικές, ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ να δηλώνει ο εξεταζόμενος το όνομά του, γράφουμε αρθρογράφος: (ονοματεπώνυμο), όπως ακριβώς το βλέπουμε εδώ τυπωμένο.

2.      επίσημο και σοβαρό ύφος

3.      γ΄ γραμματικό πρόσωπο, το οποίο προσδίδει σοβαρότητα, αντικειμενικότητα

4.      στον πρόλογο πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει αφόρμηση από την επικαιρότητα

5.      απαγορεύεται το α΄ και β΄ πρόσωπο

Σε ό,τι αφορά τον τίτλο, πρέπει να προσέχουμε τα εξής:

1.      να συνοψίζεται το περιεχόμενο του άρθρου

2.      να προβάλλει την οπτική γωνία του συντάκτη του

3.      να αναδεικνύει τη σπουδαιότητα του θέματος

4.      να είναι ελλειπτικός και σχετικά σύντομος

5.      να γίνεται επίκληση στο συναίσθημα με λέξεις συγκινησιακά φορτισμένες, με σημεία στίξης, με μεταφορικό λόγο. Εξάλλου, στόχος είναι να προκαλεί ο τίτλος το ενδιαφέρον, να εντυπωσιάζει και παράλληλα να προϊδεάζει για το περιεχόμενο του κειμένου.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Το συγκεκριμένο κειμενικό είδος έχει διαφορετικά μορφικά χαρακτηριστικά.

Τόπος, ημερομηνία

Προς (τάδε)

Αξιότιμε, αγαπητέ

      (αρχίζουμε την επόμενη παράγραφο με εσοχή, στην οποία παράγραφο-πρόλογο, εκθέτουμε το λόγο που μας ώθησε να γράψουμε την επιστολή)

       Στη συνέχεια η παραγραφοποίηση είναι αυτή που απαιτεί κάθε θέμα έκθεσης που μπορεί να δοθεί. Δηλαδή 3 παράγραφοι για το α΄ ζητούμενο, μία μεταβατική παράγραφος, αν θέλουμε και αν το κρίνουμε απαραίτητο για μια ομαλή μετάβαση στο β΄ ζητούμενο, το οποίο θα αναπτύξουμε και αυτό σε τρεις παραγράφους.

       Στον επίλογο κλείνουμε ομαλά το θέμα είτε συγκεφαλαιώνοντας είτε προτείνοντας κάποιες ιδέες σχετικά με το θέμα, ευχαριστώντας παράλληλα

Με εκτίμηση, σεβασμό κτλ

(ονοματεπώνυμο)

Ύφος: θα χρησιμοποιηθεί α΄ και β΄ πρόσωπο, όχι όμως σε μεγάλη έκταση στο κείμενο, για να μην επηρεαστεί η σοβαρότητα του κειμένου. Προτιμότερο είναι να χρησιμοποιηθούν στην αρχή και το τέλος.

Απαιτείται και σε αυτό το κειμενικό είδος σοβαρότητα και αντικειμενικότητα, αφού ουσιαστικά για κάθε κειμενικό είδος ισχύει το ίδιο: πρέπει μέσα από λογικά βήματα και με επιχειρηματολογία να πείθουμε το δέκτη ή τους δέκτες για όσα υποστηρίζουμε.

ΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ

Είναι το κατεξοχήν κείμενο πειθούς.

Τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει είναι τα εξής:

1.      τίτλος

2.      ύφος σοβαρό, επίσημο

3.      γ΄  πρόσωπο, αντικειμενικότητα, επιχειρηματολογία

4.      πρέπει να χαρακτηρίζεται από την πρόθεση να πείσουμε με λογικό εμπεριστατωμένο λόγο για τη θέση μας τους αναγνώστες.

5.      η δομή πάντα η τυπική

6.      απαγορεύεται αυστηρά α΄ και β΄ πρόσωπο

ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ/ ΟΜΙΛΙΑ/ΕΙΣΗΓΗΣΗ

Πρόκειται για ομιλία που εκφωνούμε ενώπιον κοινού. Το πόσο σοβαρό και επίσημο είναι το ύφος που απαιτείται καθορίζεται από το είδος του κοινού. Πάντως, να τονιστεί ότι σοβαρό θα είναι οπωσδήποτε, επίσημο όμως ανάλογα με το αν είναι το κοινό συνομήλικοί μας ή επίσημοι παράγοντες του τόπου, αν πρόκειται για τη Βουλή των Εφήβων, για κάποια ημερίδα που διοργανώνεται από το δήμο, κτλ. τα τυπικά χαρακτηριστικά είναι τα εξής:

1.      προσφωνούμε το κοινό (Φίλοι και φίλες// Αγαπητό κοινό/αξιότιμο κοινό//Συνάδελφοι βουλευτές,…)

2.      χρησιμοποιούμε περιορισμένα πάντα α΄ και β΄ πρόσωπο

3.      η δομή είναι η τυπική της έκθεσης και εδώ.

4.      στην τελευταία παράγραφο συγκεφαλαιώνεις, ευχαριστείς για την προσοχή που σου έδειξαν και κλείνεις…

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ - ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ

ΑΣΚΗΣΗ 1

Να δοθούν από δύο συνώνυμα για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις:

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Ανακοίνωση: …………………      …………………………….

Βοήθεια: …………………….   ………………………..

Κάθαρση: …………………….   ………………………..

Αναπαλαίωση: …………………….   ………………………..

Αδράνεια: …………………….   ………………………..

Προσέγγιση: …………………….   ………………………..

Ευθύνη: …………………….   ………………………..

Νουθεσία: …………………….   ………………………..

Διασυρμός: …………………….   ………………………..

Ορθολογισμός: …………………….   ………………………..

Γεγονός: …………………….   ………………………..

Πολεμική: …………………….   ………………………..

Απασχόληση: …………………….   ………………………..

Καλαισθησία: …………………….   ………………………..
Ιεράρχηση: …………………….   ………………………..

Ματαιοδοξία: …………………….   ………………………..

Αρωγή: …………………….   ………………………..

Αντίλογος: …………………….   ………………………..

Κύρωση: …………………….   ………………………..

Μεροληψία: …………………….   ………………………..
ΕΠΙΘΕΤΑ

Ανεκτίμητος: …………………….   ………………………..

Εριστικός: …………………….   ………………………..

Έγκυρος: …………………….   ………………………..

Δίκαιος: …………………….   ………………………..

Απτός: …………………….   ………………………..

Αναφαίρετος: …………………….   ………………………..

Σύγχρονος: …………………….   ………………………..
Ενδιαφέρων: …………………….   ………………………..

Ικανοποιητικός: …………………….   ………………………..

Περίτεχνος: …………………….   ………………………..

Απέριττος: …………………….   ………………………..

Νόμιμος: …………………….   ………………………..

Αξιόποινος: …………………….   ………………………..

Σαρκαστικός: …………………….   ………………………..

Πειστικός: …………………….   ………………………..
Ακατάλυτος: …………………….   ………………………..

Ρηξικέλευθος: …………………….   ………………………..

Αμερόληπτος: …………………….   ………………………..

Νηφάλιος: …………………….   ………………………..

Ισχυρός: …………………….   ………………………..

ΡΗΜΑΤΑ

Εγκρίνω: …………………….   ………………………..

Ειδοποιώ: …………………….   ………………………..

Ακολουθώ: …………………….   ………………………..

Εκδίδω: …………………….   ………………………..

Επιδίδομαι: …………………….   ………………………..

Προτείνω: …………………….   ………………………..
Εκφράζω: …………………….   ………………………..

Συμμετέχω: …………………….   ………………………..

Εγκαταλείπω: …………………….   ………………………..

Εκτείνομαι: …………………….   ………………………..
Μεταβάλλω: …………………….   ………………………..

Προσεγγίζω: …………………….   ………………………..

Ανακαινίζω: …………………….   ………………………..

Επιβάλλω: …………………….   ………………………..

Συνδυάζω: …………………….   ………………………..

Εφαρμόζω: …………………….   ………………………..

Επίκειται: …………………….   ………………………..

Εξηγώ: …………………….   ………………………..
Απορρίπτω: …………………….   ………………………..

Δοκιμάζω: …………………….   ………………………..

ΑΣΚΗΣΗ 2

Αντιστοιχίστε τις λέξεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β

                Α                                                Β

1. αδιάλειπτος                            α. απαραίτητος
2. ακμαίος                                  β. συζήτηση
3. ανησυχώ                                γ. τάξη
4. αναγκαίος                              δ. συνέπεια
5. επίπτωση                               ε. συνεχής
6. προσδιορίζω                         στ. κομψοτέχνημα
7. φιλικός                                   ζ. αδιαφορώ
8. συντρέχω                               η. παρατηρώ
9. διάλογος                                θ. θαλερός
10. εγκαταλείπω                          ι. αναδρομή
11. αριστούργημα                       ια. καθορίζω
12. εξετάζω                                 ιβ. οικείος
13. ισορροπία                              ιγ. βοηθώ
14. μέμφομαι                               ιδ. επαγρυπνώ
15. αναπόληση                            ιε. κατηγορώ

ΑΣΚΗΣΗ 3

Να βρεθεί για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις ένα αντώνυμο

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Αποδοκιμασία≠

Γεγονός≠

Πεποίθηση≠

Ευαισθησία≠

Αδιαλλαξία≠

Εγκράτεια≠

Κρίση≠

Φανατισμός≠

Ανοχή≠

Κοινοτοπία≠

Περιφρούρηση≠

Διαφώτιση≠

Ευσυνειδησία≠

ΕΠΙΘΕΤΑ

Ανεύθυνος≠

Παθητικός≠

Εκκεντρικός≠

Δογματικός≠

Διεξοδικός≠

Έγκαιρος≠

Φερέγγυος≠

Εξωστρεφής≠

Επιδέξιος≠

Πρωτότυπος≠

Επιτηδευμένος

Καλαίσθητος≠

Απρόσιτος≠

Καλόπιστος≠

Δύσθυμος≠

ΡΗΜΑΤΑ

Κοινοποιώ≠

Περιθωριοποιώ≠

Απέχω≠

Συντονίζω≠

Αδιαφορώ≠

Διατηρώ≠

Εκτιμώ≠

Αυξάνω≠

Κατακρίνω≠

Παρακμάζω

Διευρύνω

Προστατεύω

Υποδουλώνω

Εξαντλώ

ΑΣΚΗΣΗ 4

Να σχηματιστούν τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων, χρησιμοποιώντας το στερητικό α- (αν-) και τα μόρια δυσ- και ξε-.

Επιμελής≠

Ευκίνητος≠

Όμοιος≠

Διπλωμένος≠

Εμφανής≠

Θέτω≠

Ειλικρίνεια≠

Πράξη≠

Επάρκεια≠

Πίστη≠

Αρεστός≠

Ευμενής≠

Καλόμοιρος≠

Ευχέρεια≠

Ευτυχώ≠

Ριζώνω≠

Ευδιάκριτος≠

Ευσεβής≠

Ταραχή ≠

Κίνηση≠

αφηγηματικές τεχνικές και αφηγηματικοί τρόποι στο "Ποιος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου" του Βιζυηνού

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ – ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

ΑΦΗΓΗΣΗ

Έχουμε μίμηση. Ένας δραματοποιημένος αφηγητής αφηγείται την ιστορία, παράλληλα όμως η δική του «φωνή» διακόπτεται, για να παρατεθούν διάλογοι, όπως ακριβώς έγιναν στην πραγματικότητα. Αφηγείται επίσης σε α΄ πρόσωπο, κάτι που δίνει στην αφήγηση τη δύναμη της προσωπικής μαρτυρίας, ενώ με τους διαλόγους το έργο αποκτά ζωντάνια, παραστατικότητα, αμεσότητα και αντικειμενικότητα, αφού τα λόγια των ηρώων παρουσιάζονται όπως ειπώθηκαν.

ΑΦΗΓΗΤΗΣ

Ενδοδιηγητικός ομοδιηγητικός. Μετέχει στην ιστορία, αλλά δεν είναι η δική του ιστορία αυτή που αφηγείται ούτε πρωταγωνιστεί έστω στο συγκεκριμένο απόσπασμα.

ΕΣΤΙΑΣΗ

Η εστίαση είναι εσωτερική. Ο αφηγητής παρουσιάζει τα γεγονότα όπως τα βλέπει, τα ζει και τα αντιλαμβάνεται καθώς ξετυλίγονται μπροστά του και με όσες γνώσεις διαθέτει για τα γεγονότα μέχρι τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

ΑΛΛΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Αλλαγή αφηγηματικής φωνής – δυαδική οπτική δομή:

Επειδή ακριβώς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει ο αφηγητής που γράφει με εσωτερική εστίαση τα γεγονότα στα οποία δεν ήταν παρών (λόγω της μακρόχρονης απουσίας του στα ξένα), κάποιος που τα έζησε πρέπει να αναλάβει το ρόλο του αφηγητή, για να ρίξει φως στην υπόθεση. Ο Μιχαήλος, είναι το κατάλληλο πρόσωπο για να αναλάβει αυτό το ρόλο και να λύσει το μυστήριο της παρουσίας του Κιαμήλ και της μητέρας του, αλλά και της χαράς της Δεσποινιώς, της δικής τους μητέρας για την επίσκεψη που δέχτηκε.

Η αλλαγή της αφηγηματικής φωνής όμως γίνεται για να παρατεθεί μια ιστορία στη μέση της ιστορίας. Πρόκειται για μια ιστορία που ο ενδοδιηγητικός αφηγητής, ο οποίος γράφει με εσωτερική εστίαση, δεν μπορεί να τη γνωρίζει, αφού δεν ήταν παρών,  άρα ούτε και να την πει. Χρειάζεται, λοιπόν, κάποιος, ο οποίος θα μπορεί να λύσει αυτό το αίνιγμα, και ο πιο κατάλληλος είναι ο Μιχαήλος, αυτός που μετέφερε τον Κιαμήλ στο σπίτι τους και έζησε κάτω από την ίδια στέγη με αυτόν για 7 μήνες, που τον είδε άρρωστο και στα όρια της σχιζοφρένειας.

Αυτή η διακοπή της κανονικής ροής της αφήγησης για να παρουσιαστεί μια άλλη αφήγηση λέγεται εγκιβωτισμός.

Εγκιβωτισμός

Πάλι με εσωτερική εστίαση, με μίμηση, δηλαδή συνδυασμό πρωτοπρόσωπης αφήγησης με διαλόγους αυτούσιους, αλλά και με γραμμική αφήγηση δίδεται και η ιστορία που αφηγείται ο Μιχαήλος. Και πάλι δηλαδή παρουσιάζεται η ιστορία όσο το δυνατόν πιο πιστά και αντικειμενικά.

Για τον εγκιβωτισμό, αλλά και γενικά για κάθε τεχνική που διακόπτει τη ροή της ιστορίας, πρέπει να επισημάνουμε και τη λειτουργία που έχουν στο κείμενο κάθε φορά. Πάντα, λοιπόν, συνιστούν επιβράδυνση, η οποία επιτείνει την αγωνία του αναγνώστη – και του ίδιου του αφηγητή εδώ! – κεντρίζει το ενδιαφέρον του, αλλά επιπλέον φωτίζει αθέατες πλευρές της ιστορίας, αίρει το πέπλο του μυστηρίου και με την αλλαγή της αφηγηματικής φωνής αποκτά το κείμενο και ποικιλία.

Προσημάνσεις

Μέσα στην εγκιβωτισμένη αφήγηση υπάρχουν προσημάνσεις και προοικονομία.

v     Όταν ο Μιχαήλος σηκώνει στην πλάτη του τον Κιαμήλ, ο γερο –Μούρτος, ο ιδιοκτήτης του χανιού διπλά στο οποίο κειτόταν ο Κιαμήλ, είπε στο Μιχαήλο: «…για να πας τη λοιμική σπίτι σου;».  Και η λοιμική μπορεί να είναι η επιδημική ασθένεια, εδώ όμως τελικά είναι ο ίδιος ο θάνατος.

v     Το μίσος και η απέχθεια του Χρηστάκη για τον Τούρκο Κιαμήλ, συναισθήματα που τον κράτησαν για 7 μήνες μακριά από το σπίτι του (όσο καιρό ήταν φιλοξενούμενος στο σπίτι τους ο άρρωστος Κιαμήλ), λειτουργούν ως προσήμανση του ρόλου που τελικά θα έπαιζε στη ζωή, και στο θάνατο, του Χρηστάκη ο Κιαμήλ. Σαν να τον προειδοποίησε το ένστικτό του γι’ αυτό το ρόλο.

v     Προοικονομία: η τελευταία προσήμανση λειτουργεί και ως προοικονομία, αφού το γεγονός ότι οι δύο αυτοί άνθρωποι δεν γνωρίστηκαν, οπότε κατά το εικός και το αναγκαίον παρουσιάζεται το σφάλμα του Κιαμήλ, αφού ο Χρηστάκης έμοιαζε πολύ με το Χαραλάμπη, τον ταχυδρόμο που αντικατέστησε στην υπηρεσία και στο θάνατο (!) και ο Κιαμήλ δεν είχε δει ποτέ το πρόσωπό του.

ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ, ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ, ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ

ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ

Η ηθογραφία εμφανίζεται στα ελληνικά γράμματα μετά τη θεμελίωση της λαογραφίας από το Λίνο Πολίτη. Επηρεασμένοι από αυτή την επιστήμη οι Έλληνες δημιουργοί απαρνούνται τα ξενικά πρότυπα που μέχρι τότε τροφοδοτούσαν την ελληνική πεζογραφία και γράφουν «ελληνικά διηγήματα». Ένα νέο είδος δημιουργήθηκε, το οποίο έφερε πολλά χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούσαν από τους προηγούμενους πεζογράφους.

Τα χαρακτηριστικά της ηθογραφίας, λοιπόν, είναι τα εξής:

1. καταγράφονται τα ήθη και τα έθιμα της ελληνικής υπαίθρου, οι αντιλήψεις των ανθρώπων που διαβιούν εκεί, αλλά και κάθε έκφανση της ζωής τους, καθώς και πλήθος πολιτισμικών στοιχείων
2. οι πρωταγωνιστές είναι άνθρωποι απλοί, της υπαίθρου, των χαμηλότερων δηλαδή κοινωνικών στρωμάτων
3. τα βιώματα που παρουσιάζονται είναι καθημερινά και κοινά, καθώς επίσης και αληθοφανή
4. η αληθοφάνεια των χαρακτήρων σχετίζεται και με το γεγονός πως οι δημιουργοί καταγράφουν την εποχή τους, το γνωστό σε αυτούς χώρο και χρόνο. Μάλιστα, ο κάθε δημιουργός γράφει για την περιοχή καταγωγής και διαβίωσής του. έτσι, ο Βιζυηνός γράφει για την Ανατολική Θράκη, ο Παπαδιαμάντης γράφει για τη Σκιάθο και τις φτωχές συνοικίες της Αθήνας (όπου έζησε), κτλ.
5. είναι γραμμένα στη γλώσσα που μιλά ο λαός, και συγκεκριμένα οι κάτοικοι της υπαίθρου (εξάλλου, όσοι εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία την περίοδο αυτή, που ο πόλεμος των αρχαϊστών και των δημοτικιστών καλά κρατεί, είναι ταγμένοι στην πλευρά των δεύτερων)

ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

Στο ρεαλισμό εντοπίζονται τα εξής στοιχεία:

1. οι ήρωες είναι πλαστά πρόσωπα, αλλά είναι δοσμένα με αληθοφάνεια∙  δηλαδή, τέτοια που θα μπορούσαν να είναι πραγματικά
2. τα γεγονότα που παρουσιάζονται είναι και αυτά πλαστά, αλλά παρουσιασμένα και αυτά «κατά το εικός και το αναγκαίον», θα μπορούσαν δηλαδή και αυτά να συμβούν. Γι’ αυτά τα δύο πρώτα χαρακτηριστικά, να τονίσουμε ότι οι ήρωες είναι τοποθετημένοι, όπως και στην ηθογραφία και το νατουραλισμό, στο χωροχρονικό πλαίσιο του δημιουργού
3. υπάρχει μία τάση προς την αντικειμενικότητα, υπό την έννοια ότι ο ρεαλιστής συγγραφέας δεν σχολιάζει τα πρόσωπα του έργου του, αλλά αφήνει να «μιλούν» οι πράξεις και τα λόγια των ηρώων του, για το χαρακτήρα τους
4. ακόμη και για τα γεγονότα δεν τοποθετείται, αλλά τα γεγονότα και αυτά «μιλούν» μόνα τους, χωρίς να διαφαίνεται συναισθηματική εμπλοκή του δημιουργού
5. παρουσιάζονται κοινές εμπειρίες
6. τα θέματα είναι κοινά, προέρχονται από την καθημερινή εμπειρία και δεν αφορούν ηρωικές πράξεις και καταστάσεις
7. τηρείται μια κριτική στάση απέναντι στην κοινωνία
8. οι συμβατικές αξίες αντιμετωπίζονται κριτικά και οι ήρωες των ρεαλιστών είναι συνήθως θύματα της κοινωνίας

ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ

1.  όπως και στο ρεαλισμό, έτσι και στο νατουραλισμό έχουμε ρεαλιστική και μιμητική απεικόνιση της ζωής και της πραγματικότητας εν γένει.
2. τα θέματα κι εδώ αφορούν την κοινή εμπειρία
3. οι νατουραλιστές δημιουργοί μελετούν την ηθική συμπεριφορά των ανθρώπων, για να καταδείξουν ότι οι άνθρωποι είναι δέσμιοι εξωτερικών δυνάμεων, οι οποίες  δυνάμεις – φυσικές και κοινωνικές – περιορίζουν την ελευθερία τους, αλλά και εσωτερικών παρορμήσεων (γενετήσιο ένστικτο, πείνα, σκληρότητα, μοχθηρία, κτλ.),  οι οποίες αφαιρούν από τον άνθρωπο την ιδιότητα του λογικού και ηθικού όντος και τον υποβιβάζουν στο επίπεδο των κατώτερων ζώων
4. παρουσιάζεται η συμπεριφορά του ανθρώπου ως αποτέλεσμα των διαθέσεων της στιγμής ή κληρονομικών παρορμήσεων
5. επιλέγονται προκλητικότερα θέματα (π.χ. Φόνισσα)
6. υπάρχει και στο νατουραλισμό, όπως και στο ρεαλισμό, η αρνητική – κριτική στάση απέναντι στην κοινωνία
7. απέναντι στους ήρωές του ο νατουραλιστής κρατά ουδέτερη στάση, δεν τοποθετείται σχολιάζοντας τα λόγια, τις σκέψεις, τα κίνητρα των πράξεων ή και τις ίδιες τις πράξεις, αφήνοντας τον αναγνώστη να σχηματίσει τη δική του άποψη για την υπόθεση και τα πρόσωπα. Συναισθηματικά, μάλιστα, μένει αμέτοχος.
8. οι περιγραφές είναι εξονυχιστικές, με φωτογραφικές λεπτομέρειες
9. παρουσιάζεται η άσχημη πλευρά της ζωής, πολλές φορές μάλιστα με ωμότητα

φιλοσοφια Β Λυκείου