Ο καταμερισμός και η ειδίκευση Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος ΘΕΜΑΤΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ

 Ο καταμερισμός και η ειδίκευση

[...] Η εργασία, για να γίνεται γρηγορότερα και καλύτερα, έχει κατανεμηθεί σε μικρά κομμάτια και ο καθένας διεκπεραιώνει, συχνά εφ' όρου ζωής, το μικρό κομμάτι που του έλαχε. Έτσι, βέβαια, η προσπάθεια τυποποιείται. Και αν αυτό στην περιοχή της πρακτικής ενέργειας είναι επικίνδυνο, στην περιοχή του θεωρητικού στοχασμού γίνεται επικινδυνότατο. Η τυποποίηση αποτελεί άρνηση της προσωπικής ελευθερίας. Το ιδανικό του «στάνταρντ» μπορεί να είναι χρήσιμο στα βιομηχανικά προϊόντα. Αλλά ο άνθρωπος, τουλάχιστο ίσαμε τη στιγμή τούτη, δεν είναι βιομηχανικό προϊόν. Αργότερα, φυσικά, μπορεί να γίνει. Μπορεί να δημιουργηθούν απέραντα εκκολαπτήρια ανθρωπίνων υπάρξεων.

Ο καταμερισμός, που είναι σήμερα το αναπόφευκτο, αύριο μεθαύριο μπορεί να γίνει η νέα μοίρα της ανθρώπινης τραγωδίας. Γιατί η τυποποίηση δεν είναι άσχετη, αν καλοκοιτάξει κανείς το θέμα, προς τον καταμερισμό. Όσο η ενέργεια περιορίζεται σε κλειστούς χώρους, τόσο και το πρόσωπο που ενεργεί μεταμορφώνεται σε ακούσιο όργανο, παύει να συμμετέχει συνειδητά στην προσπάθεια. Η επανάληψη σκοτώνει την ευδιαθεσία και η έλλειψη της ευδιαθεσίας μαραίνει τη φαντασία. Και δεν πρέπει να λησμονούμε πως η φαντασία, είτε εφαρμοσμένη στα πράγματα είτε όχι, είναι πολύτιμη μορφή της ελευθερίας. Ο μεγάλος κίνδυνος λοιπόν υπάρχει εκεί: ο άνθρωπος που επαναλαμβάνει σε μια ολόκληρη ζωή την ίδια κίνηση, που περιορίζει το οπτικό του πεδίο σε μια απειροελάχιστη μορφή ενέργειας, γίνεται πια και ο ίδιος ένας χώρος στεγανός, όπου ο ήλιος από άλλους κόσμους δεν βρίσκει τόπο να πέσει. Και αν αυτό συμβαίνει, με τόσο βλαπτικά αποτελέσματα, στην περιοχή της καθημερινής προσπάθειας, πολύ περισσότερο μπορεί να συμβαίνει, και με συνέπεια την απώλεια της συνείδησης των συνόλων, στην περιοχή της επιστημονικής προσπάθειας. Εκεί πια παίρνει τη μορφή αλγεινής περιπέτειας, που μόνο λίγοι, εξαιρετικά προικισμένοι, μπορούν, και κατά ένα ποσοστό, να την ξεφύγουν. Το ερώτημα τώρα έρχεται από μόνο του: υπάρχει τρόπος σωτηρίας ή όχι; Νομίζω πως άλλος τρόπος δεν μπορεί να υπάρξει έξω από τη διεύρυνση και την καλή χρησιμοποίηση του διαθέσιμου χρόνου. Ένας γιατρός δεν είναι πια σωστό, καθώς έχουν διαμορφωθεί τα πράγματα, να μην έχει ειδικευθεί σ' ένα κλάδο της επιστήμης του. Αλλά θαυμάσια μπορεί να χρησιμοποιεί το διαθέσιμο χρόνο του, για να κερδίζει και τη γενική επιστημονική γνώση, που θα καταστήσει και τη ειδίκευσή του αποτελεσματικότερη. Και η «ανθρώπινη βίδα» πρέπει στην άδεια της ώρα να ξεβιδώνεται όσο πληρέστερα μπορεί, αποβλέποντας στη γενική της καλλιέργεια, ώστε η ομοιομορφία της προσπάθειας να μην προκαλεί την ολοκληρωτική της τυποποίηση. [...]

Η ειδίκευση, πρέπει να το πάρουμε απόφαση, δεν είναι μια υπόθεση που μπορεί ν' ανασταλεί ή να περιορισθεί. Όσο προχωρούν οι καιροί, τόσο περισσότερο η γνώση θα κατατεμαχίζεται. Εκείνο λοιπόν που χρειάζεται δεν είναι να την επιτιμούμε, αλλά να προσπαθούμε να την τοποθετήσουμε στον κανονικό χώρο, ώστε να μην αποσκεπάζει ολόκληρο τον άνθρωπο και ν' αφήνει κάποια περιθώρια καθολικότερης δραστηριότητας. Με τον όρο «περιθώρια» δεν εννοώ, φυσικά, την πάρεργη απασχόληση, αυτό που ονομάζει η εποχή μας «χόμπυ». Η πάρεργη απασχόληση σε μια μορφή τέχνης, ας θυμηθούμε τον Αϊνστάιν και το βιολί του, ή σ' ένα άθλημα δεν είναι αυτό που ζητεί η κοινή συνείδηση από το σύγχρονο ειδικό. Ένα «χόμπυ» είναι πολύ συνηθισμένη υπόθεση. Εδώ πρόκειται για κάτι ουσιαστικότερο: για μια μετακίνηση, για μια συμπλήρωση του κοσμοειδώλου που έχει συλλάβει ο ειδικός. Όταν το κοσμοείδωλο ευρυνθεί, και τα σύγχρονα προβλήματα θ' αντιμετωπισθούν γενναιότερα και αποτελεσματικότερα. Και θα επιτευχθεί το μεγάλο όνειρο της γενιάς μας: ο εξανθρωπισμός της επιστήμης. Και θα κατανοηθεί βαθύτερα, πόσο τα πάντα είναι ανωφέλευτα, αν δεν τα κατευθύνει η στοργή προς τον άνθρωπο. Ένας ειδικός αφιλοσόφητος, ανιστόρητος, ανίκανος να γευθεί τις εξαίσιες απολαύσεις της υψηλής καλλιτεχνικής δημιουργίας, ένας επαγγελματίας ειδικός, ακόμη και αν είναι από τη φύση του ο καλύτερος άνθρωπος του κόσμου, μεταμορφώνεται πολύ εύκολα σε πρόσωπο περιορισμένης ευθύνης, σ' ένα εργαλείο χρήσιμο στη μια περίσταση και βλαβερό, όχι άχρηστο μόνο, σε όλες τις άλλες περιστάσεις. Η μονομέρεια είναι μια αρρώστια κ' ένας κίνδυνος –και θανάσιμος κίνδυνος.

Αλλά προβλέπω την αντιπαρατήρηση: «Είναι τόσες οι απαιτήσεις της εξειδίκευσης, ώστε δεν απομένει διαθέσιμος χρόνος». Αυτό θα μπορούσε να είναι βάσιμο μόνο στην περίπτωση του μεγαλοφυούς που βιδώνεται νυχτοήμερα στο ερευνητικό του εργαστήριο, αλλοτριωμένος από κάθε άλλη απασχόληση, κάθε χαρά της ζωής, κάθε, τόσο ανθρώπινη, επιτέλους, απόδραση, για να προσφέρει μέγιστες υπηρεσίες στην ανθρωπότητα. Τι να ζητήσει κανείς από αυτό το ιερό τέρας; Θα του επιτρέψει και ανιστόρητο και αφιλοσόφητο και αγεωγράφητο να είναι, προκειμένου να ευοδωθεί ο μεγάλος σκοπός, ν' απαλλαγούν οι άνθρωποι από μιαν αρρώστια ή να επιτύχουν μια φαντασμαγορική άνοδο του πολιτισμικού επιπέδου των. Όταν μιλούμε για τον ειδικό, δεν εννοούμε τις εξαιρέσεις που συμβαίνει πολύ συχνά να μας ξαφνιάζουν και με την όλη πνευματική τους προσωπικότητα. Εννοούμε το μέσο όρο, την καθημερινή παρουσία, αυτή την επιστήμη και την τεχνολογία της κάθε στιγμής. Εννοούμε κυριότατα ένα γενικό τρόπο συμπεριφοράς προς τις καθολικές και αναντικατάστατες αξίες της πνευματικής ζωής. Εννοούμε αυτή την περιφρόνηση που κάθε μέρα και γοργότερα απλώνεται προς κάθε τι που δεν είναι το άμεσο έργο, το τυπικό επάγγελμα και η υλική του απόδοση. Την αυταρέσκεια των πρακτικών ανθρώπων και την αυτεπάρκεια, τη βδελυρή χρησιμοποίηση του διαθέσιμου χρόνου, αυτή την ασυλλόγιστη σπατάλη που φτωχαίνει και αδειάζει τις ψυχές, που στερφεύει¹ τα πνεύματα.

Το ουσιωδέστερο είναι να μην παύουμε να συλλογιζόμαστε τον άνθρωπο. Ο κόσμος μας, είπε στα 1955 ο Οππενχάιμερ,² είναι «ένας κόσμος όπου ο καθένας μας, γνωρίζοντας τα όριά του –τον κίνδυνο να είναι επιπόλαιος και τον πειρασμό να είναι κουρασμένος– πρέπει ν' αρπαχθεί από ό,τι τον περιβάλλει, από ό,τι γνωρίζει, από ό,τι μπορεί να κάμει, από τους φίλους του, από την αγάπη του, γιατί αλλιώς θα χαθεί μέσα στην παγκόσμια σύγχυση και δεν θα ξέρει πια τίποτε και δεν θ' αγαπά πια τίποτε».

I. Μ. Παναγιωτόπουλος  «Ο σύγχρονος άνθρωπος»

1.      Γιατί, κατά το συγγραφέα, ο καταμερισμός στο χώρο της εργασίας συνδέεται με την τυποποίηση; Ποιοι κίνδυνοι προκύπτουν από τη σύνδεση αυτή και σε ποιους τομείς της ανθρώπινης υπόστασης και δραστηριότητας;

2.      Εφόσον η ειδίκευση δεν μπορεί να ανασταλεί ή να περιοριστεί, πώς μπορούμε ν' αντιδράσουμε στις αρνητικές συνέπειές της; Ποια είναι η γενική πρόταση του συγγραφέα και πώς την εξειδικεύει στη συνέχεια;

3.      Ποιους ανθρώπους εξαιρεί από την πρότασή του για την αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών του καταμερισμού και της ειδίκευσης ο συγγραφέας; Σας βρίσκει σύμφωνους η εξαίρεση αυτή; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.

4.      Σχολιάστε την άποψη του Οππενχάιμερ, με την οποία κλείνει το άρθρο του ο συγγραφέας. Μισό, περίπου, αιώνα μετά τη διατύπωσή της πιστεύετε ότι έχασε την ισχύ της ή είναι επίκαιρη όσο ποτέ;

---

¹ στερφεύει: στειρώνει

² Ρόμπερτ Οππενχάιμερ (Robert Oppenheimer): Αμερικανός φυσικός, επικεφαλής της ομάδας που δημιούργησε για πρώτη φορά ατομική βόμβα στις Η.Π.Α., αυτή που χρησιμοποιήθηκε στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι

ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ –ΥΠΕΡΕΙΔΙΚΕΥΣΗ

Η αποκλειστική ενασχόληση ενός ατόμου με συγκεκριμένο αντικείμενο εργασίας, περιορισμένο και η απόκτηση ειδικών γνώσεων μόνο γι’ αυτό είναι η εξειδίκευση, η οποία όσο πιο πολύ περιορίζεται τόσο εγγίζει τα όρια της υπερειδίκευσης. Αρχικά αφορά μόνο τον επαγγελματικό ή επιστημονικό τομέα, όμως αναπόφευκτα τα αποτελέσματά της έχουν αντίκτυπο σε κάθε τομέα της προσωπικής και της κοινωνικής ζωής.

Είναι αναγκαία η εξειδίκευση;

Είναι αναγκαία, γιατί η επιστήμη, κάθε επιστήμη, για να αναπτυχθεί απαιτείται συστηματική ενασχόληση με αυτήν και μόνο. Όσο πιο πολύ εστιάζουν ειδικοί επιστήμονες σε όλο και πιο ειδικά θέματα/ ζητήματα /φαινόμενα, σε τόσο μεγαλύτερο βάθος τα μελετούν και τα κατανοούν. Π.χ. στην ιατρική είναι απολύτως απαραίτητη η εξειδίκευση, γιατί το φάσμα των ασθενειών είναι τόσο μεγάλο,  που χωρίς αυτήν θα ήταν το προσδόκιμο ζωής ακόμη πολύ χαμηλό.

Στον επαγγελματικό στίβο είναι εξίσου απαραίτητη, γιατί όσο πιο καλά κατέχει κανείς το αντικείμενό του, τόσο πιο μεγάλες είναι οι πιθανότητες να παραμείνει στην εργασία του, να ανελιχθεί ιεραρχικά – επαγγελματικά, να καταξιωθεί και να ικανοποιήσει έτσι και τις ανάγκες αυτοολοκλήρωσης. Η συνεχής επιμόρφωση, η κατάρτιση σε κάθε τομέα που άπτεται του αντικειμένου του, θα βοηθήσουν τον εργαζόμενο να επιτύχει όλα αυτά. Και για τον εργοδότη, όμως, υπάρχει κέρδος, αφού αφενός ο εργαζόμενος λειτουργεί πιο υπεύθυνα, όταν η ευθύνη του αφορά μόνο έναν συγκεκριμένο τομέα, αφετέρου και το λάθος σε οποιοδήποτε σημείο της πορείας παραγωγής μπορεί να εντοπιστεί και να αποδοθεί στον πραγματικό υπεύθυνο. Επιπλέον, και για τον εργαζόμενο και για τον εργοδότη, δίνεται η δυνατότητα να εκμεταλλεύονται το χρόνο δημιουργικότερα, αφού αποφεύγονται άσκοπες ενέργειες και λάθη. Τέλος, και το ανθρώπινο δυναμικό αλλά και το άψυχο υλικό αξιοποιούνται καλύτερα.

Στον τομέα της παραγωγής είναι επίσης αναγκαία η εξειδίκευση, αφού η υπερκαταναλωτική κοινωνία στην οποία ζούμε, απαιτεί προϊόντα όλα και καλύτερα ποιοτικώς, αλλά επιζητά και μεγαλύτερη ποικιλία. Βελτιώνοντας τις τεχνικές και τις μεθόδους έρευνας το αποτέλεσμα είναι συνήθως ποιοτικότερο.

Είναι, συνεπώς, φανερό ότι και οι επιστήμες και οι τέχνες και τα γράμματα και η τεχνολογία  επηρεάζονται θετικά από την εξειδίκευση.

Τρόποι αντιμετώπισης των αρνητικών συνεπειών της εξειδίκευσης

Η ειδική γνώση σαφώς είναι απαραίτητη, ωστόσο, όπως αναφέρει και ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος στο κείμενό του, είναι πολλοί οι κίνδυνοι που υποβόσκουν. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο αρχικά το άτομο να λαμβάνει παιδεία ανθρωπιστική, η οποία θα το βοηθήσει να διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες, να κοινωνικοποιηθεί σωστά και να κατανοήσει την αξία της πολυεπίπεδης και πολυδιάστατης μόρφωσης – όχι βέβαια σε βάρος της εξειδίκευσης και των όσων θετικών αυτή μπορεί να επιφέρει. Απλώς, τοάτομο, από τα σχολικά του ακόμη χρόνια πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι για να αναπτύξει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

Ο επαναπροσδιορισμός των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση κρίνεται αναγκαίος σε συνδυασμό με μια αλλαγή στη δομή της, η οποία θα αποσυνέδεε τη φοίτηση στο λύκειο από την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Είναι τόσο εξειδικευτικός ο χαρακτήρας της εκπαίδευσης  στις μέρες μας, αφού όλοι έχουν ταχθεί να υπηρετούν ένα εξετασιοκεντρικό σύστημα, το οποίο θέλει το μαθητή στα τελευταία χρόνια της μαθητικής του ζωής, να αφοσιώνεται και να εστιάζει σε συγκεκριμένα μαθήματα μόνο την προσοχή του, εις βάρος των «δευτερευόντων» γι’ αυτόν μαθημάτων. Δεν υποστηρίζει κανείς ότι οι ειδικές γνώσεις δεν είναι απαραίτητες, αλλά οι γενικές γνώσεις – όχι άπειρες, αλλά επαρκείς ώστε να κατανοεί το άτομο τον κόσμο γύρω του σε κάθε επίπεδο, τουλάχιστον ως ένα βαθμό -  είναι απολύτως απαραίτητες.

Και στον επαγγελματικό τομέα, όμως, υπάρχουν τρόποι να αντιμετωπιστεί η μονομέρεια και η αποξένωση από τους συνεργάτες, καθώς και η αλλοτρίωση  από το παραγόμενο αγαθό∙  μπορεί να υπάρχει εναλλαγή στις διάφορες φάσεις της παραγωγικής διαδικασίας των εργαζομένων, ώστε να γνωρίζουν όλη την πορεία της, να αισθάνονται τη χαρά της δημιουργίας, να έχουν επίγνωσή της.

Το ίδιο το άτομο, τέλος, πρέπει να επιλέγει προσεκτικά πώς θα διαθέτει τον ελεύθερο χρόνο του, καθώς οφείλει στον εαυτό του να μεριμνά για τη διατήρηση των διαπροσωπικών του σχέσεων, αλλά και να καλλιεργεί τα ταλέντα του, τις δεξιότητές του, να αποφεύγει εν ολίγοις και την πνευματική μονομέρεια. Η γενική κατάρτισή του σε ζητήματα και θέματα της εποχής, ώστε να είναι ενεργός πολίτης, να συμμετέχει στα κοινά, είναι κάτι απαραίτητο. Στην πραγματικότητα ο μονοδιάστατος άνθρωπος δεν μπορεί να έχει επαφή ουσιαστική και γόνιμη με την κοινωνία στην οποία τυπικά είναι ενταγμένος, γι’ αυτό και πρέπει να προσπαθεί πάντα να αμβλύνει τις αρνητικές συνέπειες της εξειδίκευσης, όποιος απασχολείται σε τέτοιου χαρακτήρα εργασία.

Κλείνοντας να επισημάνουμε ότι όλα τα παραπάνω που προτείνονται για την αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών της εξειδίκευσης προϋποθέτουν σαφώς την ισχυρή βούληση κι επιθυμία του ατόμου, την επιθυμία για αυτοβελτίωση και ολοκλήρωση.

λεξιλογικές ασκήσεις για το λύκειο - Συνώνυμα, αντώνυμα

ΑΣΚΗΣΗ 1^η

Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α με τις συνώνυμές τους στη στήλη Β.

            Α                                              Β

1. αδιάλειπτος                          α. απαραίτητος

2. ακμαίος                                β. συζήτηση

3. ανησυχώ                              γ. τάξη

4. αναγκαίος                            δ. συνέπεια

5. επίπτωση                              ε. συνεχής

6. προσδιορίζω                       στ. κομψοτέχνημα

7. φιλικός                                 ζ. αδιαφορώ

8. συντρέχω                             η. παρατηρώ

9. διάλογος                               θ. θαλερός

10. εγκαταλείπω                       ι. αναδρομή

11. αριστούργημα                   ια. καθορίζω

12. εξετάζω                             ιβ. οικείος

13. ισορροπία                          ιγ. βοηθώ

14. μέμφομαι                           ιδ. επαγρυπνώ

15. αναπόληση                        ιε. κατηγορώ

ΑΣΚΗΣΗ 2^η

Να συμπληρώσετε τα κενά με την αντίθετη λέξη αυτής που βρίσκεται στην παρένθεση.

1.      Η εθνική  ……………….. (διχόνοια) αποτελεί το κυριότερο μέσο επίλυσης των προβλημάτων μιας χώρας.

2.      Τα ……………….(αναλυτικά) επιχειρήματα  είναι, συνήθως, περιεκτικά.

3.      Πάντα θαυμάζουμε μία  ………………………..(ανώριμη) συμπεριφορά και, ιδίως, όταν προέρχεται από έναν ……………………. (ηλικιωμένο) άνθρωπο.

4.      Τα παλιά αρχοντικά σπίτια της Θεσσαλονίκης έχουν υποστεί μεγάλη ………… (συντήρηση) και γι’ αυτό θα πρέπει να τους δοθεί η απαιτούμενη βοήθεια.

5.      Ένας ………………………. (ευσυνείδητος)  οδηγός παράτησε το τραυματισμένο παιδί κι έφυγε.

6.      Κάποιοι ……………….. (ενδογενείς) παράγοντες υποδαυλίζουν τις συγκρούσεις.

7.      Καθετί …………………… (λογικό) απορρίπτεται από την κοινή γνώμη με πολλούς τρόπους.

8.      Με τον καιρό είχε γίνει ……………..(προσπελάσιμος), αφού είχε απομονωθεί απ’ όλους τους συνανθρώπους του.

9.      Η κοινωνική ……………(αταξία) δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την συνύπαρξη των ανθρώπων.

10.  Τα μέσα ενημέρωσης παίζουν το ρόλο του ………….. (δέκτης) σε μία σχέση αλληλεξάρτησης ανάμεσα σε αυτά και τον πολίτη.

11.  Η ………………………(εκτεταμένη) αφήγηση ενός γεγονότος συχνά δημιουργεί συγχύσεις και παρανοήσεις.

12.  Οι απόψεις του πάντα χαρακτηρίζονταν …………….(άκυρες) από έγκριτους πολιτικούς αναλυτές.

13.  Η απάντηση στην κρίσιμη αυτή απορία ήταν ……………….. (καταφατική) προς έκπληξη όλων των παρευρισκομένων.

14.  Η μέρα της …………..(άφιξη) είχε φτάσει και όλοι ήταν εκνευρισμένοι που θα άφηναν μια τόσο όμορφη παραλία.

15.  Το κοινωνικό σύνολο συνήθως ……………..(ενσωματώνω) τα άτομα που δεν αποδέχονται τους κοινωνικούς κανόνες.

16.  Η ………(φυσική) βροχή συντηρεί πολλές φορές τις εκτάσεις πράσινου στις μεγαλουπόλεις.

17.  Είναι …………….(εφικτή) η πλήρης αλήθεια.

18.  Σε ………………..(συλλυπούμαι) για την επιτυχία σου.

19.  Ο σωστός πολίτης πρέπει να ……………… (απέχω) στα κοινά, αλλιώς δεν έχει το δικαίωμα να …………. (δίνει) λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα.

ΑΣΚΗΣΗ 3^η

Να αντιστοιχίσεις τους παρακάτω νεολογισμούς με τις σημασίες τους

Αταβισμός	1.      εύνοια δημοσίων λειτουργών προς συγγενείς και φίλους
Μορατόριουμ	2.      άνθρωπος του λαού
ποπολάρος	3.      κληρονόμηση ιδιότητας ή αξιώματος από πρόγονο
Νεποτισμός	4.      αναστολή ενεργειών κατόπιν συμφωνίας
Ρεβιζιονισμός	5.      υγειονομική κάθαρση
βέτο	6.      φυσιοκρατία
ανιμαλισμός	7.      η κατάργηση της έννοιας της ηθικής
αριβισμός	8.      αναθεώρηση των αρχών του μαρξισμού (κοινωνικές μεταρρυθμίσεις αντί επαναστατική δράση)
ταμπού	9.      δοξασία ότι όλα τα όντα έχουν ανθρωπομορφική ψυχή, ψυχολατρία
νατουραλισμός	10.  ανήθικη τάση γρήγορης ανάδειξης με οποιοδήποτε μέσο, τυχοδιωκτισμός
ανιμισμός	11.  άρνηση επικύρωσης απόφασης, αρνησικυρία
σπιριτουαλισμός	12.  πολιτική κίνηση στη Δυτική Ευρώπη που επιδιώκει την αναβίωση του φασισμού
αμοραλισμός	13.  πρόσωπο ή πράγμα που δεν πρέπει να αγγιχθεί, απαγορευμένο
καραντίνα	14.  θεοποίηση και λατρεία των ζώων, ζωολατρία
πλουραλισμός	15.  οικονομική θεωρία για ενθάρρυνση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας χωρίς κρατικό παρεμβατισμό
νεοφιλελευθερισμός	16.   πνευματοκρατία, το δόγμα ότι η ουσία των όντων είναι το πνεύμα
νεοφασισμός	17.  θεωρία ότι ο κόσμος αποτελείται από πολλά αυτοτελή στοιχεία, αποδοχή πολλών απόψεων, πολυφωνία
λόμπι	18.  νεαρός τεχνοκράτης καριερίστας
νομενκλατούρα	19.  φανατική εξύμνηση των δικών μα ς εθνικών στοιχείων και υποτίμηση των ξένων
ντιρεκτίβα	20.  πολιτική ομάδα που ασκεί πίεση και ενεργεί παρασκηνιακά
σοβινισμός	21.  η προνομιούχα κοινωνική τάξη των αξιωματούχων
γιάπης	22.   εντολή που εκδίδει πολιτική, θρησκευτική ή στρατιωτική αρχή, οδηγία

Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 3. §50-56 Ξενοφώντος Ελληνικά, Μετάφραση

Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 3. §50-56

Κείμενο

[50] Ὡς δ’ ἐπαύσατο,                                Όταν τελείωσε ο Θηραμένης το λόγο του

εἰπὼν ταῦτα                                                                  αφού είπε αυτά,

καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο                                 και η βουλή έγινε φανερό

εὐμενῶς ἐπιθορυβήσασα,                                      ότι τον επιδοκίμασε,

γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι                                        ο Κριτίας, επειδή κατάλαβε ότι,

εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ                                        αν έπέτρεπε τη Βουλή

διαψηφίζεσθαι   περὶ αὐτοῦ,         να αποφασίσει με ψηφοφορία γι’ αυτόν

ἀναφεύξοιτο,                                                  θα γλίτωνε (ο Θηραμένης).

καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος,            κι επειδή θεώρησε αυτό ανυπόφορο,

προσελθὼν                                                                                     αφού πλησίασε

καὶ διαλεχθείς τι τοῖς τριάκοντα           και συζήτησε κάτι με τους Τριάκοντα

 ἐξῆλθε,                                                                βγήκε έξω (από τη Βουλή)

καὶ ἐκέλευσε τοὺς ἔχοντας                          και διέταξε αυτούς που είχαν 

τὰ ἐγχειρίδια                                                                      τα ξιφίδια

ἐπιστῆναι φανερῶς τῇ βουλῇ                να σταθούν κοντά στη βουλή φανερά

ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις.                                        κοντά στα ξύλινα κιγκλιδώματα

 [51] Πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν•      [51] Και αφού ξαναμπήκε στη Βουλή, είπε:

«Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω                                      «Εγώ, βουλευτές, νομίζω ότι

προστάτου ἔργον εἶναι                                     είναι έργο ενός πολιτικού ηγέτη

οἵου δεῖ,                                                              τέτοιου, όπως  πρέπει να είναι

ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους                                           αν βλέπει ότι οι φίλοι του

ἐξαπατωμένους   μὴ ἐπιτρέπῃ.                    εξαπατώνται, να μην το επιτρέπει.

Καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο ποιήσω.                               Κι εγώ, λοιπόν, αυτό θα κάνω.

Καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεστηκότες              Γιατί, κι αυτοί εδώ που έχουν σταθεί

                                                                       (κοντά στο κιγκλίδωμα)

φασιν ἡμῖν οὔ ἐπιτρέψειν,                    λένε πως δε θα μας επιτρέψουν,

εἰ ἀνήσομεν ἄνδρα                               αν αφήσουμε (αθωώσουμε) έναν άνδρα

τὸν λυμαινόμενον φανερῶς                     που καταστρέφει φανερά

τὴν ὀλιγαρχίαν.                                             το ολιγαρχικό πολίτευμα.

Ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις             Και υπάρχει διάταξη στους νέους νόμους

μηδένα ἀποθνῄσκειν                        να μην καταδικάζεται κανείς σε θάνατο

τῶν μὲν ὄντων                                                  από αυτούς βέβαια που ανήκουν

ἐν τοῖς τρισχιλίοις                                          στους τρεις χιλιάδες (ολιγαρχικούς)

ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου,                                      χωρίς τη δική σας ψήφο,

τῶν δ’ ἔξω τοῦ καταλόγου  αυτούς όμως που περιλαμβάνονται στον κατάλογο

κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα                  να έχουν το δικαίωμα οι τριάκοντα

θανατοῦν.                                                              να καταδικάζουν σε θάνατο.

Ἐγὼ οὖν, ἔφη,                                                                Εγώ, λοιπόν, είπε,

ἐξαλείφω Θηραμένην τουτονὶ                   διαγράφω αυτόν δα το Θηραμένη

ἐκ τοῦ καταλόγου,                                 από τον κατάλογο (των τριών χιλιάδων)

συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν.       με τη σύμφωνη γνώμη όλων μας (των Τριάκοντα).

Καὶ τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς                                               Και αυτόν, είπε, εμείς

 θανατοῦμεν».                                                      καταδικάζουμε σε θάνατο».

[52] Ἀκούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης  [52] Μόλις άκουσε αυτά ο Θηραμένης,

ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν              πήδησε στο βωμό της εστίας

καὶ εἶπεν•                                                                 και είπε:

 «Ἐγὼ δ’, ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἱκετεύω               «Εγώ, είπε, άντρες, ικετεύω (εσάς)

τὰ πάντων ἐννομώτατα,                                   σε ό,τι πιο δίκαιο υπάρχει

μὴ εἶναι ἐπὶ Κριτίᾳ                                       να μην εξαρτάται από τον Κριτία

ἐξαλείφειν μήτε ἐμὲ                        να διαγράφει από τον κατάλογο ούτε εμένα

μήτε ὑμῶν ὃν ἂν βούληται,                          ούτε από σας όποιον τυχόν θέλει,

ἀλλ’ κατὰ τοῦτον  (τόν νόμον)                 αλλά σύμφωνα με αυτόν (το νόμο)

τὴν κρίσιν εἶναι καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ,                να δικαζόμαστε κι εσείς κι εγώ,

ὅνπερ νόμον οὗτοι ἔγραψαν           τον οποίο ακριβώς νόμο αυτοί θέσπισαν

περὶ τῶν ἐν τῷ καταλόγῳ.       γι΄αυτούς που περιλαμβάνονται στον κατάλογο.

[53] μέν οὐκ ἀγνοῶ, ἔφη,                                            [53] Βέβαια, δεν αγνοώ, είπε,

μὰ τοὺς θεοὺς καὶ τοῦτο,                                        μα τους θεούς  και αυτό,

 ὅτι ὅδε ὁ βωμός οὐδέν                                         ότι αυτός εδώ ο βωμός καθόλου

μοι ἀρκέσει,                                                             δε  θα με ωφελήσει,

ἀλλὰ βούλομαι καὶ τοῦτο ἐπιδεῖξαι,               αλλά θέλω κι αυτό να αποδείξω,

ὅτι οὗτοι εἰσὶ οὐ μόνον                                        ότι δηλαδή αυτοί είναι όχι μόνο

ἀδικώτατοι περὶ ἀνθρώπους,               πάρα πολύ άδικοι προς τους ανθρώπους

ἀλλὰ καὶ ἀσεβέστατοι                                             αλλά και πάρα πολύ ασεβείς

 περὶ θεοὺς.                                                                         προς τους θεούς.

Ὑμῶν θαυμάζω μέντοι, ἔφη,                                           Με σας, όμως, απορώ,

 ὦ ἄνδρες καλοὶ κἀγαθοί,                                    άντρες καλοί κι έντιμοι,             

εἰ μὴ βοηθήσετε ὑμῖν αὐτοῖς,                   αν δεν βοηθήσετε τους εαυτούς σας,

καὶ ταῦτα γιγνώσκοντες                                      και, μάλιστα, ενώ γνωρίζετε

ὅτι τὸ ἐμὸν ὄνομα                                                         ότι το δικό μου όνομα

οὐδὲν εὐεξαλειπτότερον                          δεν εξαλείφεται καθόλου πιο εύκολα

ἢ τὸ ὑμῶν ἑκάστου».                                      απ’ ό,τι το όνομα του καθενός σας».

 

[54] Ἐκ δὲ τούτου μὲν ὁ κῆρυξ                [54]  Και μετά από αυτό  ο κήρυκας

τῶν τριάκοντα ἐκέλευσε τοὺς ἕνδεκα    των Τριάκοντα διέταξε τους ένδεκα

ἐπὶ τὸν Θηραμένην•                                             να συλλάβουν το Θηραμένη•

ἐκεῖνοι δὲ εἰσελθόντες                              μόλις, λοιπόν, εκείνοι μπήκαν μέσα

σὺν τοῖς ὑπηρέταις,                                                 μαζί με τους βοηθούς τους,

ἡγουμένου αὐτῶν Σατύρου                      έχοντας επικεφαλής τους το Σάτυρο

τοῦ θρασυτάτου τε                                                  που ήταν και ο πιο θρασύς

καὶ ἀναιδεστάτου,                                                και  ο πιο αδιάντροπος,  

εἶπε μὲν ὁ Κριτίας•                                                   είπε τότε ο Κριτίας:

«Παραδίδομεν ὑμῖν, ἔφη,                                 «Παραδίδουμε, είπε, σε σας

Θηραμένην τουτονὶ                                                   το Θηραμένη αυτόν δα

κατακεκριμένον κατὰ τὸν νόμον.  που έχει καταδικαστεί σύμφωνα με το νόμο.

[55] Ὑμεῖς δὲ οἱ ἕνδεκα                                                 Εσείς, λοιπόν, οι ένδεκα,

λαβόντες καὶ ἀπαγαγόντες                   αφού τον συλλάβετε και τον οδηγήσετε

οὗ δεῖ,                                                                                       εκεί που πρέπει

 πράττετε τὰ ἐκ τούτων».                                               κάνετε τα περαιτέρω».

Ὡς δὲ ταῦτα εἶπεν,                                                       Μόλις, λοιπόν, είπε αυτά,

εἷλκε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ                        από τη μια τον τραβούσε από το βωμό

ὁ Σάτυρος,                                                                                       ο Σάτυρος,

εἷλκον δὲ οἱ ὑπηρέται.                  κι από την άλλη τον τραβούσαν οι βοηθοί.

ὁ δὲ Θηραμένης ὥσπερ εἰκὸς                      Και ο Θηραμένης, όπως ήταν φυσικό,

ἐπεκαλεῖτο καὶ θεοὺς καὶ ἀνθρώπους             καλούσε και θεούς κι ανθρώπους

καθορᾶν τὰ γιγνόμενα.                                         να βλέπουν αυτά που γίνονταν.

Ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν,                             Και οι βουλευτές δεν αντιδρούσαν,

ὁρῶσα καὶ τοὺς                                                         επειδή έβλεπαν κι αυτούς

ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις  (ὄντας)                                  κοντά στο κιγκλίδωμα ότι ήταν

ὁμοίους Σατύρῳ                                                                          όμοιοι με το Σάτυρο

καὶ τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βουλευτηρίου  και το χώρο μπροστά από το βουλευτήριο

πλῆρες τῶν φρουρῶν,                                                      γεμάτο από φρουρούς,

καὶ οὐκ ἀγνοοῦντες ὅτι παρῆσαν   κι επειδή δεν αγνοούσαν ότι στέκονταν εκεί

ἐγχειρίδια ἔχοντες.                                                                        με ξιφίδια.

[56] Οἱ δ’ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα                  [56] Αυτοί, λοιπόν, έσυραν τον άνδρα

διὰ τῆς ἀγορᾶς                                                                          μέσω της αγοράς

 δηλοῦντα μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ              ενώ φώναζε με πολύ δυνατή φωνή

οἷα ἔπασχε.                                                                                         όσα πάθαινε

Λέγεται δ’ ἓν ῥῆμα                                                         Λέγεται ένας ακόμη λόγος

καὶ τοῦτο αὐτοῦ.                                                                        κι αυτός δικός του.

Ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος                                                       Όταν ο Σάτυρος (του) είπε

ὅτι οἰμώξοιτο,                                                ότι θα θρηνήσει μεγαλόφωνα,

εἰ μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο•                                         αν δεν σωπάσει, ρώτησε:

« Ἂν δὲ σιωπῶ, ἔφη,                                                           «Αν δε  σιωπώ, είπε,

οὐκ ἄρ’, οἰμώξομαι;»                                     άραγε δε θα θρηνήσω μεγαλόφωνα;»

καὶ ἐπεί γε ἔπιε τὸ κώνειον                             Και όταν βέβαια ήπιε το κώνειο,

ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος,      γιατί τον οδηγούσαν δια της βίας  στο θάνατο,

ἔφασαν εἰπεῖν αὐτόν                                                         έλεγαν ότι είπε αυτός

ἀποκοτταβίσαντα τὸ λειπόμενον •   αφού πέταξε μακριά ό,τι είχε απομείνει

                                                                                                         (στο ποτήρι):

«Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ».                                        «Για τον ωραίο Κριτία»

Καὶ οὐκ ἀγνοῶ τοῦτο μὲν,                                             Και δεν αγνοώ βέβαια αυτό,

ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα                                              ότι δηλαδή  αυτά τα λόγια

οὐκ ἀξιόλογα,                                                                               δεν είναι αξιόλογα,

κρίνω δὲ ἀγαστόν ἐκεῖνο                                         όμως θεωρώ θαυμαστό εκείνο

τοῦ ἀνδρὸς,                                                                         το προτέρημα του άντρα, 

τὸ μήτε ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς     το ότι δηλαδή δεν του έλειψε  απ’ την ψυχή

τὸ φρόνιμον   μήτε τὸ παιγνιῶδες             ούτε η αυτοκυριαρχία ούτε το χιούμορ,

τοῦ θανάτου παρεστηκότος.                    αν και ο θάνατος ήταν κοντά του.