ΤΕΣΤ ΣΤΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΑ 1-7

TEST LECTIO 1-7

Να γράψετε τους τύπους που σας ζητούνται:

Filius: γενική και κλητική ενικού

Oraculum: αιτιατική πληθυντικού

Pennatis calceis: κλητική πληθυντικού

Pericula : γενική ενικού

Ingenium : γενική ενικού

Vir : αιτιατική πληθυντικού

Libri: ονομαστική ενικού

Locis: αιτιατική ενικού και πληθυντικού

Magistrum : ονομαστική ενικού

Civitate :αιτιατική πληθυντικού

Leges : ονομαστική και αφαιρετική ενικού

Mens :γενική και αιτιατική πληθυντικού

Iudices : κλητική ενικού

His verbis : αιτιατική ενικού

Caedem: αφαιρετική ενικού και πληθυντικού

Corpus: γενική ενικού και αφαιρετική πληθυντικού

Plenus: αιτιατική ενικού και στα τρία γένη

Ego: : αφαιρετική ενικού και πληθυντικού

Suus: δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους

Ille: γενική και δοτική ενικού του θηλυκού γένους

Aliquid: αιτιατική πληθυντικού και των τριών γενών

Omnis: αφαιρετική ενικού του ίδιου γένους

Is: γενική ενικού και αιτιατική πληθυντικού και στα τρία γένη

Deus: ονομαστική, γενική και αιτιατική πληθυντικού και κλητική ενικού

(50 μονάδες)

Excruciant: α΄ ενικό οριστικής  όλων των χρόνων

Est: γ΄ πληθυντικό οριστικής όλων των χρόνων

Habent: α΄ και β΄ πληθυντικό όλων των χρόνων

Sum: β΄ ενικό οριστικής όλων των χρόνων

Possumus:  β΄ ενικό οριστικής παρατατικού, μέλλοντα και υπερσυντελίκου

Placet: γ΄ πληθυντικό οριστικής μέλλοντα

Iacebat: γ΄ πληθυντικό οριστικής όλων των χρόνων

Stat: β΄ ενικό οριστικής όλων των χρόνων

Nuntiant: α΄ ενικό οριστικής μέλλοντα και συντελεσμένου μέλλοντα

Admonet: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου

Movet: α΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου

(50 μονάδες)

Excrucio-avi-atum-are1

Sum-fui-esse

Habeo-habui-habitum-habere2

Possum-potui-posse

Placeo-placui-placitum-placere2

Iaceo-iacui-iacitum-iacere2

Sto-steti-statum-stare

Nuntio-avi-atum-are1

Perpetro-avi-atum-are1

Admoneo-admonui-admonitum-admonere2

Moveo-movi-motum-movere2

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ ΤΗΣ ΦΩΚΙΑΣ

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΝΙΓΜΟΥ ΤΗΣ ΑΚΡΙΒΟΥΛΑΣ

Ο Παπαδιαμάντης στήνει το σκηνικό του κεντρικού επεισοδίου με τέτοιο τρόπο, ώστε ο θάνατος που επίκειται να μην αιφνιδιάσει τον αναγνώστη. Προηγούνται, λοιπόν, πολλές αναφορές στο θάνατο και στις διάφορες πτυχές και επιπτώσεις του στη ζωή του ανθρώπου. Έχουμε το μοιρολόγι της γρια-Λούκαινας στην αρχή, το κοιμητήριο (κήπος νεκρών δίπλα σε ζωντανούς), λείψανα στην ακτή (λάφυρα θανάτου δίπλα στους ζωντανούς), αναφορά στο Χάρο, κτλ.

Έτσι, ο θάνατος του κοριτσιού παρουσιάζεται κατά τρόπο όχι αυθαίρετο, ως εξής:

1.      η Ακριβούλα έχει ακολουθήσει τη μάμμη της, για να παίξει δίπλα της στην ακρογιαλιά, όσο εκείνη θα πλένει τα μάλλινά της, χωρίς να έχει γίνει αντιληπτή η απουσία της από τη μητέρα της ή η παρουσία της δίπλα στο κοιμητήριο από τη γιαγιά της ή από το βοσκό

2.      ήδη τη στιγμή που κατηφόριζε η γριά προς την ακτή η νύχτα είχε αρχίσει να ρίχνει το πέπλο της, το οποίο πολύ γρήγορα έπεσε βαρύ

3.      η Ακριβούλα παρασύρεται από το μαγευτικό ήχο της φλογέρας του βοσκού και κάθεται να τον ακούσει. Είναι, ας μην ξεχνάμε, ένα εννιάχρονο παιδί, οπότε η άγνοια του κινδύνου δε φαντάζει παράταιρη, αλλά μάλλον αναμενόμενη για ένα παιδί της ηλικίας της.

4.      η νύχτα είναι σκοτεινή, ασέληνη και συννεφιασμένη, με το φεγγάρι να είναι στη χάση του και τα αστέρια κρυμμένα∙ έτσι, όταν τελειώνει το τραγούδι του βοσκού η μικρή στέκεται αποπροσανατολισμένη και δεν ξέρει προς ποια κατεύθυνση να κινηθεί

5.      αρχίζει την κατάβαση του απότομου μονοπατιού για να πάει να βρει τη γιαγιά της, γιατί αυτή η διαδρομή της φαίνεται η πιο λογική

6.      όταν το μονοπάτι γίνεται απόκρημνο, φωνάζει, αφού διαισθάνεται τον κίνδυνο, αλλά η φωνή της πνίγεται από τους υπόλοιπους ήχους

7.      προσπαθεί να βρει το δρόμο της επιστροφής, αλλά μάταια

8.      όταν στρέφεται πάλι προς τον κατήφορο, γλιστρά και πέφτει

9.      επιπλέον η παγίδευση της γολέτας, που όλη αυτή την ώρα στο παρασκήνιο προσπαθεί να βγει από το λιμάνι και δεν τα καταφέρνει λόγω της άπνοιας προσημαίνει και την  παγίδευση του κοριτσιού

ΤΡΑΓΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ ΣΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ

Μια σειρά από τραγικά γεγονότα ή συμπτώσεις καθιστούν ακόμη πιο δραματικό το έργο.

1. ο ήχος της φλογέρας καλύπτει την κραυγή της Ακριβούλας, η οποία έτσι στερείται την έστω και μικρή πιθανότητα να διασωθεί ή να γίνει γρήγορα αντιληπτός ο θάνατός της (η φωνή της ζωής καλύπτει τη φωνή του θανάτου)
2. η γριά διαισθάνεται τον αρνητικό ρόλο του Σουραυλή, όπως τον αποκαλεί, αφού τον χαρακτηρίζει «σημαδιακό κι αταίριαστο». Δεν γνωρίζει όμως ότι η παρουσία του είναι αυτή ουσιαστικά που θα προκαλέσει το θάνατο της μικρής της εγγονής. Το επίθετο «σημαδιακός», λοιπόν, με αυτά τα δεδομένα, αποκτά τραγική διάσταση
3. τα ονόματα που φέρουν οι δύο γυναικείες φιγούρες είναι τραγικά: η Λούκαινα από τη μία είναι μοιραίο να θρηνεί, αφού το όνομά της σχετίζεται με το λατινικό lugeo= θρηνώ, ενώ η Ακριβούλα πεθαίνει χωρίς να αντιληφθεί ς κανείς το θάνατό της. Αλλά πώς ξεφεύγει από την αντίληψη των κοντινών της προσώπων ένα πλάσμα που η ύπαρξή του γι’ αυτούς είναι ακριβή;
4. εξηκολούθει… εξηκολούθει… εξηκολούθει…: η ζωή δε σταματά γύρω∙ όλα κινούνται εντελώς ανεπηρέαστα από ένα τόσο τραγικό συμβάν. Έχει σημειωθεί μια τόσο μεγάλη απώλεια και όμως η αέναη κίνηση της ζωής δεν παύει ούτε δευτερόλεπτο.
5. το θάνατο της μικρής τον αντιλαμβάνεται μόνο η φώκια, την οποία είχε επίσης θέλξει το τραγούδι του βοσκού. Το μόνο ον που αντιλαμβάνεται το θάνατο είναι αυτό που, αφού θρηνήσει το κορίτσι, θα το κάνει «εσπερινό γεύμα» του.

ΤΑ ΔΥΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙΑ

Το πρώτο μοιρολόγι του κειμένου είναι αυτό της Λούκαινας. Μια γριά που κλαίει για τους νεκρούς της δεν προκαλεί εντύπωση, αφού λόγω της μεγάλης της ηλικίας είναι λογικό να έχει βιώσει απώλειες. Επιπλέον, πολύ συχνό φαινόμενο είναι να κλαιν και να θρηνούν οι άνθρωποι τους νεκρούς τους.

Το δεύτερο μοιρολόγι, αυτό της φώκιας, αποκτά άλλη διάσταση. Ακούγεται αμέσως μετά το θάνατο του παιδιού, όχι με τη χρονική απόσταση που χωρίζει τη Λούκαινα από τους νεκρούς της, αλλά δεν είναι η μόνη αξιοσημείωτη διαφορά. Μια φώκια, ένα ζώο, κι όχι άνθρωπος τραγουδά αυτό το μοιρολόγι. Αυτό το ζωντανό φαίνεται να γνωρίζει καλά τον πόνο και τη θλίψη που κρύβει η ζωή. Η γλώσσα του μοιρολογιού είναι η άφωνος γλώσσα της και όχι η ανθρώπινη. Η ίδια, όμως, η παρουσία της και το τραγούδισμα συνιστούν υπερλογικό και συγχρόνως ποιητικό στοιχείο, αφού από όλα τα θνητά όντα που κινούνται γύρω από το σκηνικό ή μέσα σε αυτό, το θάνατο αντιλαμβάνεται μόνο η φώκια, η οποία δεν αφήνει άκλαυτο το παιδί. Μάλιστα, το κλαίει με πολύ λυρικό τρόπο, αφού η εικόνα που αφήνει στη μνήμη και τη συνείδηση του αναγνώστη για το κορίτσι είναι αυτή μιας θαλάσσιας μορφής που το πάντρεμά της με το Χάρο της δίνει για προικιά κοχύλια και για στεφάνια φύκια.

ΕΠΙΜΥΘΙΟ                                                           

Το μεταφρασμένο από το γέρο ψαρά μοιρολόγι της φώκιας περιέχει ένα πολύ βαθύ νόημα. Η κοπέλα γίνεται ένα με τη θάλασσα, αφού μέσα σε αυτή χάνει τη ζωή της, εκεί συναντιέται με το Χάρο. Αλλά η ειρωνεία είναι ότι ο θρήνος για τους ανθρώπους βαδίζει παράλληλα με τη ζωή, γιατί δεν τελειώνουν ποτέ τα πάθια και οι καημοί του κόσμου.  Αυτή είναι μια τραγική θεώρηση της ζωής, που γίνεται ακόμη πιο τραγική αφού δεν είναι άνθρωπος αυτός που τη διατυπώνει, αλλά ένα άλλο ζωντανό πλάσμα του Θεού. Και αν λάβουμε υπόψη και το γενικευτικό χαρακτήρα της θέσης αυτής, τότε γίνεται διαχρονικό και πανανθρώπινο το μήνυμα που μέσα από το μοιρολόγι περνά στον αναγνώστη του ο αφηγητής.  Κάθε απώλεια είναι μέσα στη ζωή και σίγουρα θα τη ακολουθήσουν και άλλες. Κι η γρια-Λούκαινα στέκει τραγικό πρόσωπο να θρηνεί τους καημούς και τους θανάτους του παρελθόντος, ενώ στο παρόν της ένας ακόμη πιο τραγικός ίσως θάνατος έχει συμβεί, η ίδια μερικώς έχει συντελέσει σε αυτό και δεν το έχει αντιληφθεί καν- αν δεν είχε κατέβει στην ακτή να πλύνει τα μάλλινά της, δε θα την είχε ακολουθήσει η Ακριβούλα, δε θα παρασυρόταν από το φαιδρό ποιμενικό άσμα και δε θα είχε χάσει τη ζωή της. 

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΙΤΛΟΥ : ΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ ΤΗΣ ΦΩΚΙΑΣ

ΤΙΤΛΟΣ

Ο τίτλος στο διήγημα αυτό δεν σχετίζεται με το κεντρικό επεισόδιο. Αντιθέτως, αφορά το κλείσιμό του και ουσιαστικά την κάθαρση που αναμένεται να επέλθεις την ψυχή του αναγνώστη, αφού το παιδί δεν μένει τελικά άκλαυτο, παρόλο που κανείς δεν  αντιλήφθηκε το θάνατό του. Σκοπός του τίτλου είναι να προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη,  να τον ωθήσει να μάθει ποιον θρηνεί το ζώο και γιατί; Η έλλειψη αναφοράς στο κεντρικό επεισόδιο, στον πνιγμό δηλαδή της Ακριβούλας συνιστά στοιχείο έκπληξης, βοηθά στη διατήρηση του ενδιαφέροντος  και στην κλιμάκωσή του, δεδομένου ότι προετοιμάζεται ο πνιγμός, αλλά επιπλέον, περιμένει ο αναγνώστης να επιβεβαιωθεί και ο τίτλος.

ΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ ΤΗΣ ΦΩΚΙΑΣ ΑΡΚΑΔΙΚΑ - ΛΥΡΙΚΑ ΚΑΙ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΑΡΚΑΔΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ

Ø      Ο ανέμελος βοσκός που απολαμβάνοντας τη ζωή στη φύση παίζει το σουραύλι του

Ø      Η ηρεμία και η ξενοιασιά του είναι καθαρά αρκαδικά στοιχεία, αφού οι αρκαδιστές ταυτίζουν την ευτυχία και την ανεμελιά με τη ζωή στη φύση. Μάλιστα, τόσο πολύ ταυτίζεται με τη φύση και την ευτυχία που αυτή φέρνει, ώστε δεν τον ενοχλεί καθόλου η ύπαρξη του Κοιμητηρίου ακριβώς δίπλα του

Ø      Μόλις έχει τελειώσει τη βοσκή του κοπαδιού του και παρόλα αυτά τον ξεκουράζει το φαιδρό ποιμενικό άσμα που ο ίδιος παίζει, δε βιάζεται να φύγει από τη φύση.

Ø      Και η Ακριβούλα έλκεται από το «φαιδρό ποιμενικό άσμα» και πλησιάζει το βοσκό μόνο και μόνο για να το ακούσει.

ΕΞΩΛΟΓΙΚΑ- ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ

Ο αφηγητής θέλει να οδηγήσει τον αναγνώστη σε κάθαρση, στην ανακούφιση μετά από το τραγικό συμβάν ότι κάποιος κατάλαβε και θρήνησε το θάνατο της Ακριβούλας. Όμως, είναι δύσκολο, αφού η επιλογή του να μη γίνει αντιληπτός ο πνιγμός από κανένα από τα πάσχοντα ή μη πρόσωπα δεν αφήνει περιθώρια για θρήνο. Θα βάλει λοιπόν στη θέση αυτή ένα ζωντανό πλάσμα, όχι ανθρώπινο. Θα αποδώσει ανθρώπινα χαρακτηριστικά στη φώκια, δε θα της στερήσει όμως τη ζωώδη της υπόσταση. Έτσι, η φώκια θρηνεί την Ακριβούλα στη δική της γλώσσα, αφού είναι το μόνο ον που αντιλήφθηκε το θάνατο του κοριτσιού. Και δεν είναι το μόνο υπερλογικό στοιχείο αυτό, αλλά εξίσου παράδοξο φαντάζει και το ότι η φώκη του Παπαδιαμάντη γνωρίζει καλά τον ανθρώπινο πόνο, τη ζωή που κυλά φέρνοντας «πάθια και καημούς» δίχως τελειωμό. Και δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστο το γεγονός ότι την «άφωνον» γλώσσα της φώκιας τη γνώριζε ένας ψαράς που μετέφρασε το μοιρολόγι.

ΛΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ

Η γλώσσα και η έκφραση του Παπαδιαμάντη είναι ιδιαίτερη. Σε ένα κείμενο με θέμα το θάνατο βλέπουμε την ποιητική του να αναδύεται σε όλη την έκταση του διηγήματος. Χρησιμοποιεί πλούσια εκφραστικά μέσα (σχήματα λόγου, εικόνες, κτλ.)

1.      η εικόνα του κοιμητηρίου: τα μνήματα είναι «πάλλευκα, ασβεστωμένα, λάμποντα» (επίθετα) που τα «εθώπευον» (προσωποποίηση) οι τελευταίες ακτίνες του ήλιου. Για το κοιμητήριο χρησιμοποιούνται και μεταφορές, όπως το «αλώνι του Χάρου» και «κήπος της φθοράς»

2.      η νατουραλιστική κατά τ’ άλλα περιγραφή των «λαφύρων θανάτου» κρύβει λυρισμό, αφού ως λάφυρα επιλέγονται στοιχεία που σχετίζονται με τη γυναικεία ομορφιά: «χρυσές γόβες», «χρυσοκέντητα υποκάμισα», «βόστρυχοι από κόμας ξανθάς». Εξάλλου και ο ίδιος ο θάνατος προσωποποιείται, αφού δικά του λάφυρα είναι όλα αυτά.

3.      τα τρία τραγούδια του ποιήματος είναι λυρικό στοιχείο στο έργο. Ένα μοιρολόγι για τις απώλειες του παρελθόντος από τη γρια-Λούκαινα, ένα φαιδρό ποιμενικό άσμα από το Σουραυλή κι ένα μοιρολόγι στο τέλος, από τη φώκια όμως αυτή τη φορά. Όσον  αφορά το ποιμενικό άσμα του βοσκού, αυτό μετουσιώνει όλη την ευτυχία που γι’ αυτόν συνεπάγεται η ζωή στη φύση. Και καταφέρνει αυτή την ευτυχία και τη χαρωπή διάθεση να τη μεταδώσει σε όλη τη φύση, αφού και η φώκια για να ακούσει το άσμα του βοσκού και να λικνιστεί στο ρυθμό του έρχεται κοντά στην ακτή. Αλλά και η Ακριβούλα για να ακούσει αυτό το τραγούδι έρχεται κοντά στο βοσκό κι έτσι ξεστρατίζει και τελικά πεθαίνει. Το ξεστράτισμά της όμως λαμβάνει χώρα αφού πρώτα έχει ευφρανθεί  από το τραγούδι του βοσκού

4.      Ο ερχομός της νύχτας παρουσιάζεται με ποιητικές εικόνες και ποιητικές φράσεις, όπως η αμφιλύκη του νυκτώματος και το σκοτεινό σκηνικό του θανάτου με την ασέληνη σχεδόν συννεφιασμένη νύκτα, αφού το φεγγάρι βρίσκεται στη χάση του

5.      με ένα τραγούδι άρχισε το διήγημα, με ένα τραγούδι θα κλείσει. Αυτή τη φορά το τραγούδι είναι μοιρολόγι όχι τραγουδισμένο από άνθρωπο, αλλά από ένα ζώο. Η εικόνα της Ακριβούλας σε αυτό το μοιρολόγι αποδίδεται με εξαιρετικά λυρικό τρόπο, αφού τα προικιά της και τα στεφάνια της είναι από τον κάτω κόσμο. Μάλιστα βλέπουμε και μια λαϊκή δοξασία να αχνοφαίνεται πίσω από το δίστιχο: «Φύκια 'ναι τα στεφάνια της,
κοχύλια  τα προικιά της...». Αυτή η δοξασία αφορά αυτούς που πεθαίνουν ανύπανδροι ή ανύμφευτοι, οι οποίοι κατά το λαό, παντρεύονται το Χάρο. Γι’ αυτό η Ακριβούλα έχει πια φύκια για στεφάνια και κοχύλια για προικιά.

TΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ ΤΗΣ ΦΩΚΙΑΣ ΗΘΟΓΡΑΦΙΚΑ - ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟ «ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ ΤΗΣ ΦΩΚΙΑΣ»

Ø      Από την αρχή του διηγήματος ο αφηγητής μας τοποθετεί στο χώρο χρησιμοποιώντας μια πολύ αναλυτική και ακριβή περιγραφή της τοποθεσίας, παραθέτοντας πραγματικά τοπωνύμια της Σκιάθου.

Ø      Τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν αντικατοπτρίζουν τη σκιαθίτικη κοινωνία του β΄ μισού του 19^ου αιώνα: η πολύτεκνη γρια-Λούκαινα, η επίσης πολύτεκνη κόρη, οι άνθρωποι όλοι που συνθέτουν το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο δρουν τα πρόσωπα (γεωργοί, μαγκόπαιδα, βοσκός), τα επαγγέλματα της περιοχής, κτλ.

Ø      Τα πρόσωπα δεν είναι, βέβαια, πραγματικά, όμως ο αφηγητής τα παρουσιάζει με αληθοφάνεια, τέτοια δηλαδή που θα μπορούσαν να είναι πραγματικά. Ο τρόπος που κινούνται στο πίσω μέρος της σκηνής και πλαισιώνουν τα πάσχοντα πρόσωπα όλοι οι κομπάρσοι, γεωργοί, μαγκόπαιδα, Σουραυλής είναι πέρα για πέρα φυσικός και ανταποκρίνεται στα δεδομένα της εποχής και της περιοχής

Ø      Η απουσία της προσωπικής τοποθέτησης του αφηγητή, η απουσία κάθε σχολιασμού των γεγονότων από τον ίδιο είναι επίσης στοιχείο ρεαλισμού. Δεν είναι τυχαία η επιλογή του να είναι ετεροδιηγητικός αφηγητής, παντογνώστης με μηδενική εστίαση και αποστασιοποιημένος από την ιστορία. Η ιστορία του με αυτό τον τρόπο αποκτά αντικειμενικότητα.

Ø      Η σκηνή του πνιγμού της κοπέλας είναι πολύ απλά και λιτά δοσμένη, χωρίς μελοδραματισμούς και λυρικές εξάρσεις, χωρίς σχόλιο ή ένδειξη και του παραμικρού συναισθήματος από τον ίδιο το δημιουργό

Ø      Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη είναι ένα κράμα μιας χαλαρής καθαρεύουσας στην αφήγηση, η οποία ενίοτε έχει και το σκιαθίτικο ιδίωμα, μιας αυστηρής καθαρεύουσας στις περιγραφές και τα μέρη, όπου κυριαρχεί το λυρικό στοιχείο και, τέλος, η γλώσσα του λαού, η δημοτική της Σκιάθου και των παρυφών της αθηναϊκής κοινωνίας.

ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ

Ø      Πρωταγωνιστές του έργου είναι οι απλοί άνθρωποι της κοινωνίας αυτής: η γριά Λούκαινα, ο βοσκός, τα παιδιά, οι γεωργοί, το παιδί που πνίγεται.

Ø      Παρουσιάζεται ένα κομμάτι του κύκλου ζωής των ανθρώπων αυτής της κοινωνίας, αφού βλέπουμε τις συνήθειες και τις ασχολίες τους: ναυτικοί, γεωργοί, βοσκός και μαγκόπαιδα διαπλέκονται και πλαισιώνουν τα πάσχοντα πρόσωπα της ιστορίας, τη Λούκαινα, την Ακριβούλα και τη φώκια (υπερλογικό στοιχείο μεν, έχει φωνή δε).

Ø      Το όνομα της γριάς δείχνει τη συνήθεια η γυναίκα να αποκαλείται με το όνομα του συζύγου της. Η ηρωίδα υπήρξε σύζυγος του Λουκά, γι’ αυτό είναι τώρα η γρια- Λούκαινα.

Ø      Το γεγονός ότι πλένει τα ρούχα στο αλμυρό νερό και στη συνέχεια θα πάει να τα ξαρμυρίσει στο Γλυφονέρι είναι επίσης συνήθεια της περιοχής και της εποχής.

Ø      Βλέπουμε, όμως και άλλα γεγονότα και συνήθειες της ζωής αυτής της περιόδου: η επιλογή του επαγγέλματος του ναυτικού από πολλούς νησιώτες, ο ξενιτεμός προσώπων της οικογένειας, οι αγρότες, η ενασχόλησή τους με τη γη μέχρι να πέσει η νύχτα, η βοσκή των αιγοπροβάτων, το παιχνίδι των νέων, κτλ.

Ø      η ονομασία διαφόρων περιοχών, όπως το Κοχύλι, του Μαμογιάννη, κτλ.

ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ

Ø      Οι πρωταγωνιστές είναι φτωχοί άνθρωποι του μόχθου, χτυπημένοι από τη μοίρα, από δυστυχίες και συμφορές, από απώλειες

Ø      Τα «λάφυρα θανάτου» περιγράφονται με λυρισμό μεν, αλλά δεν παύει να είναι μια ωμή περιγραφή μιας όψης του θανάτου∙ υπάρχουν δίπλα στους ζωντανούς τα δείγματα μιας πάλαι ποτέ νεότητας: μπούκλες ξανθές, γόβες χρυσές, χρυσοκέντητα πουκάμισα νεαρών γυναικών

Ø      Το κορίτσι, η Ακριβούλα, είναι θύμα μιας εσωτερικής παρόρμησης, της επιθυμίας της να ευφρανθεί με το τραγούδι του ανέμελου βοσκού που μόλις έχει τελειώσει τη δουλειά του και τώρα απολαμβάνει το παίξιμο της φλογέρας. Από αυτή την παρόρμηση θα πλησιάσει το βοσκό, θα αποπροσανατολιστεί και, έτσι, ο θάνατος θα γίνει αναπόφευκτος

Ø      Η Λούκαινα, τραγικό πρόσωπο, έκλαιγε για τις παλιές της απώλειες, όταν μια νέα απώλεια, επίσης ακριβή, την έχει μόλις βρει και η ίδια δεν το γνωρίζει καν.

Ø      Η φώκια, όπως γράφει ο αφηγητής, πενθεί το κορίτσι, το οποίο αμέσως μετά θα αποτελέσει το δείπνο της.

Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος, Πατέρα στο σπίτι - Βασικά σημεία ανάλυσης

ΠΑΤΕΡΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ

ΗΘΟΓΡΑΦΙΚΟ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΔΙΗΓΗΜΑ

Το διήγημα είναι μοναδικό στο είδος του για το ρεαλισμό του και για το κοινωνικό του περιεχόμενο. Ο συγγραφέας διεκτραγωδεί τη φτώχεια και τη δυστυχία των κατατρεγμένων ανθρώπων της αθηναϊκής φτωχογειτονιάς, όχι με ύφος νατουραλιστικό, αλλά παίρνοντας θέση πάνω στα καυτά προβλήματα της εποχής του, μιας εποχής που δεν απέχει πολύ από την εθνική ταπείνωση που έρχεται (1897). Ο συγγραφέας μας δίνει ένα ηθογραφικό – κοινωνικό διήγημα, στο οποίο προβάλλει παντού τον προβληματισμό του. Το διήγημα είναι άμεσα επηρεασμένο από την αναλγησία της ζωής που δοκιμάζει ο δημιουργός του και από τη φτώχεια που βιώνει ο ίδιος. Ο Παπαδιαμάντης πέρασε τη δοκιμασία της φτώχειας με τρόπο οδυνηρό και ανελέητο και σώθηκε χάρη στην ολιγάρκειά του και στη βαθιά του πίστη στο χριστιανισμό. Η παρουσία του στο μπακάλικο της φτωχογειτονιάς μ’ ένα ποτήρι στο χέρι αποτελεί έκφραση ζωής, την οποία μεταφέρει σε όλα του τα διηγήματα με πλούσιο συναισθηματικό και ανθρωπιστικό τόνο, όταν ξέφυγε από την αστική κοινωνία και σαν κοσμοκαλόγερος οδηγήθηκε στην κοινωνία των απλών ανθρώπων. Η επικαιρική σκηνή της αθηναϊκής φτωχογειτονιάς παίρνει τεράστιες διαστάσεις στο διήγημα αυτό του Παπαδιαμάντη και αντικατοπτρίζει μια γενική κατάσταση της ζωής.

Η κ. Σφαέλλου στο διήγημα αυτό διακρίνει ένα θέμα κοινωνικό, «…που και σήμερα ακόμη δημιουργεί δύσκολες καταστάσεις που τραυματίζουν ανεπανόρθωτα πρόσωπα που σε τίποτε δεν έφταιξαν. Πρόκειται για τα παιδιά των ζευγαριών που χωρίζουν. Εδώ ο συγγραφέας περιγράφει ένα θέμα που δεν του ήταν γνωστό από τη ζωή του νησιού του, ένα γεγονός που πρωτοσυναντά στη ζωή της πόλης. Το  θέμα αυτό και σήμερα ακόμη, είναι πολύ επίκαιρο, γιατί συχνά αντικρίζουμε διάφορα προβλήματα στις οικογένειες που ο πατέρας λείπει. Και τα προβλήματα αυτά δεν είναι μόνο οικονομικά, όπως συμβαίνει στην ιστορία του Παπαδιαμάντη, αλλά είναι και προβλήματα ψυχολογικά που δημιουργούνται από την απουσία του πατέρα. Τα δεύτερα αυτά προβλήματα είναι ακόμη πιο σοβαρά και επηρεάζουν καθοριστικά την ψυχική ισορροπία και το χαρακτήρα των παιδιών. Η έλλειψη υπευθυνότητας από μέρους των γονιών δημιουργεί όχι μόνο οικονομικές δυσκολίες αλλά και νευροψυχολογικά προβλήματα  σε αθώους».

Η ΠΡΩΤΟΤΥΠΙΑ ΤΗΣ ΔΟΜΗΣ

Η δομή του διηγήματος έχει μια πρωτοτυπία, γιατί ο συγγραφέας αρχίζει απότομα και παρουσιάζει το βασικότερο πρόσωπο του διηγήματος χρησιμοποιώντας το διάλογο.

ΑΦΗΓΗΣΗ- ΑΦΗΓΗΤΗΣ – ΕΣΤΙΑΣΗ

ΑΦΗΓΗΣΗ

Το έργο έχει μια ποικιλία αφηγηματικών τεχνικών, οι οποίες το καθιστούν ενδιαφέρον.

Παρόλο που ο Παπαδιαμάντης κατηγορήθηκε ότι σε αυτό το έργο έχει πολύ χαλαρή δομή, μια σειρά από τεχνικές αποδεικνύουν ότι κάθε άλλο παρά χαλαρότητα υπάρχει. Ο αφηγητής ξεκινά τοποθετούμενος στο χώρο και στο χρόνο∙ στη συνέχεια, για να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη με μια παρέκβαση – αναδρομική αφήγηση παρουσιάζει το χαρακτήρα και το ήθος του μπακάλη, αλλά και όσα συνέβαιναν στη φτωχογειτονιά∙ δίνει παρακάτω την ιστορία της οικογένειας του παιδιού, για να γυρίσει το τέλος στη φράση με την οποία ξεκινά κι έτσι με σχήμα κύκλου να ολοκληρώσει το διήγημά του

1.     αρχή της αφήγησης in media res (διάλογος και σύντομη περιγραφή του παιδιού)

2.     αναδρομική αφήγηση: Δεν ήτον το μόνον… ο μπακάλης έπταιεν

3.     επάνοδος στην κύρια αφήγηση: Αλλ’ ας επανέλθω… να μου διηγήται την ιστορίαν.

4.     αναδρομική αφήγηση-εγκιβωτισμός: Προ εννέα ετών… και χωρίς ραπτικήν μηχανήν (ο παντοπώλης αφηγείται μια ιστορία στο συγγραφέα)

5.     επάνοδος στην κανονική πρωτοπρόσωπη αφήγηση στην τελευταία μεγάλη παράγραφο (Και το τρίτον παιδίον… πατέρα στο σπίτι!)

6.     Σχήμα κύκλου: Δεν έχουμε πατέρα στο σπίτι (αρχή) – πατέρα στο σπίτι! (τέλος)

ΤΥΠΟΣ ΑΦΗΓΗΤΗ

Ο αφηγητής αρχικά αφηγείται σε α΄ πρόσωπο. Είναι όμως αφηγητής παρατηρητής που μετέχει μόνο μια φορά στη δράση.

Ο αφηγητής της εγκιβωτισμένης αφήγησης είναι ετεροδιηγητικός∙ αφηγείται σε γ΄ πρόσωπο και με την εγκιβωτισμένη αφήγηση και ο κύριος αφηγητής γίνεται παντογνώστης, αφού μαθαίνει ό,τι αφορά την οικογένεια Φλοεράκη.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Η ιδιάζουσα τεχνική του συγγραφέα

Ο Παπαδιαμάντης στο διήγημα αυτό μας δίνει ένα υπέροχο έργο τέχνης, παρ’ όλο που μερικοί από τους μελετητές του τον κατηγόρησαν για έλλειψη τεχνικής. Ενώ στην αρχή φαίνεται πως βαδίζει με κάποια παραδοσιακή τεχνική, στη συνέχεια δίνει την εντύπωση μιας τεχνικής ακαταστασίας. Διακόπτει την αφήγηση και επανέρχεται σε αυτή αφού μεσολαβήσουν άλλες σκηνές. Ο συγγραφέας οργανώνει άρτια την αφήγηση του μύθου κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον και την προσοχή μας. Με τις 7 τελευταίες σειρές επιστρέφει στο αφηγηματικό παρόν, στη σκηνή που  αποτέλεσε το έναυσμα για την προηγούμενη αναδρομή. Έτσι, το τέλος της αφήγησης δένεται με την αρχή, καθώς ο χρόνος και ο μύθος διαγράφουν μια πορεία σε σχήμα κύκλου. Για το συγκεκριμένο αυτό διήγημα νομίζουμε πως ο συγγραφέας με την τεχνική του αυτή αισθητοποιεί εντονότερα εκείνο που αποσκοπεί να μας δώσει: την κοινωνική αδικία που μαστίζει τους ανθρώπους της απόμακρης αθηναϊκής γειτονιάς.

ΡΕΥΜΑΤΑ

ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ

Το έργο είναι νατουραλιστικό, αφού το θέμα το ίδιο θίγει τα κακώς κείμενα μιας κοινωνίας που υποφέρει, που υπάρχει στο περιθώριο, και οι ήρωες είναι άνθρωποι χτυπημένοι από τη μοίρα, από την ίδια τη ζωή. Είναι δέσμιοι των εσωτερικών τους παρορμήσεων , αλλά κυρίως εξωτερικών δυνάμεων  που δεν μπορούν να ελέγξουν.

Η Γιαννούλα, είναι μια μάνα, μια σύζυγος, η οποία πρέπει να καταφέρει να εξασφαλίσει γι’ αυτήν και τα παιδιά της την επιβίωση. Αυτό την ωθεί σε πράξεις που χωρίς να συγκρούονται με τη δική της ηθική, αλλά και με την κοινή ηθική, είναι ωστόσο επιτηδευμένες και έχουν ως στόχο να εξασφαλίσουν τροφή και ό,τι άλλο χρειάζονται τα παιδιά.  Η ανηθικότητα στις πράξεις της υπάρχει όχι με τη μορφή της εκπόρνευσης, της μοιχείας, αλλά με τη μορφή της εξαπάτησης και της παραπλάνησης του κουμπάρου.  Είναι όμως και θύμα εξωτερικών δυνάμεων, αφού ο άντρας είναι ένας τεμπέλης, αδιάφορος σύζυγος και πατέρας, ο οποίος νοιάζεται μόνο για τη δική του ζωή, που ενδίδει στις δικές του επιθυμίες χωρίς να υπολογίζει τις ανάγκες των υπολοίπων μελών της οικογενείας. Ουσιαστικά αυτός ωθεί τη γυναίκα του να κινηθεί με τον τρόπο που κινήθηκε με τον κουμπάρο.

Η Γιαννούλα, όμως είναι και θύμα της κοινωνικής κριτικής και κατακραυγής. Ενώ ο άντρας της την απατά και έχει αρχίσει να ξενοκοιμάται με την πρώην αγαπημένη του, ο γείτονας σπεύδει να «καταγγείλει» την ανηθικότητά της, με αποτέλεσμα διπλό χτύπημα: και απατημένη και τιμωρημένη με χειροδικία από το σύζυγο. Θύματα είναι και τα παιδιά τους, αφού πεινούν, υποφέρουν, κρυώνουν, χωρίς τα ίδια να έχουν μερίδιο ευθύνης για οτιδήποτε, αλλά μόνο την κακοτυχία να γεννηθούν σε αυτή την οικογένεια, σε αυτή τη γειτονιά, σε αυτή την κοινωνία. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο αφηγητής θεωρεί ότι το παιδάκι που πέθανε είναι αυτό που γλίτωσε ουσιαστικά από τα βάσανα.

Το ίδιο το θέμα του έργου είναι νατουραλιστικό, αφού και άμεσα και έμμεσα ασκεί κριτική στην κοινωνία, στα κακώς κείμενα της ζωής των ανθρώπων των χαμηλών λαϊκών στρωμάτων. Οι ήρωες είναι φτωχοί και ταλαιπωρημένοι άνθρωποι μιας φτωχικής συνοικίας της Αθήνας, όπου οι μισοί άνθρωποι είναι θύτες (χαιρέκακοι, τεμπέληδες, υστερόβουλοι) και οι άλλοι μισοί θύματα ή εν συνειδήσει αθώοι (παιδιά κυρίως, και τίμιοι άνθρωποι, όπως ο αφηγητής, ο μπακάλης, κτλ.).

ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

Ο αφηγητής με ρεαλισμό παρουσιάζει τη ζωή στη λαϊκή φτωχική συνοικία, όπου οι άνθρωποι ζουν με όλους τους περιορισμούς που επιβάλλει η οικονομική τους κατάσταση.

Τα πρόσωπα, οι καταστάσεις δίνονται με αληθοφάνεια και πειστικότητα∙ μπορεί να μην είναι πραγματικά πρόσωπα, θα μπορούσαν όμως να είναι.

Το χωροχρονικό πλαίσιο συμπίπτει με την περίοδο που και ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης ζει στην Αθήνα. Την αληθοφάνεια έρχεται να στηρίξει και το γεγονός ότι το έργο έχει και αυτοβιογραφικά στοιχεία (α΄ ενότητα: η πρωτοπρόσωπη αφήγηση, το επάγγελμα, η φιλολογική εργασία δηλαδή και η διαβίωση σε αυτή την περιοχή, η συναναστροφή με τους ανθρώπους, όπως εδώ περιγράφεται).

ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ

Μπορεί να διαδραματίζεται η ιστορία στην Αθήνα, αλλά και πάλι οι πρωταγωνιστές είναι απλοί και λαϊκοί άνθρωποι, και αποτυπώνεται στο διήγημα ο τρόπος ζωής τους, η νοοτροπία τους. Η γλώσσα δεν είναι βέβαια η δημοτική σε όλη την έκταση, αλλά στα μέρη που οι ήρωες αποκτούν φωνή αυτό γίνεται με τη γλώσσα την καθομιλουμένη της εποχής και της περιοχής. Αποτυπώνονται επίσης οι αντιλήψεις, οι πεποιθήσεις περί ηθικής, οι μεταξύ των ηρώων σχέσεις στα πλαίσια της κοινωνίας, επαγγέλματα, συνήθειες.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Δίνεται με τρόπο ρεαλιστικό ως νατουραλιστικό® απεικονίζει την άθλια πραγματικότητα: ρακένδυτο παιδί, θάνατος 5^ου παιδιού, «πείραγμα» μικρού αθώου παιδιού από μεγάλους, περιστατικά παιδιών που ψωνίζουν και σχετικές αντιδράσεις, μεθύσια πατέρα, εγκατάλειψη οικογένειας από πατέρα για να συζήσει με μια παλιά του ερωμένη, ξυλοδαρμοί της γυναίκας του, στιγματισμός της γυναίκας από κουτσομπόλες της γειτονιάς – χωρίς να έχει η ίδια αμαυρώσει την τιμή της – λόγω των επισκέψεων του κουμπάρου, ανάμειξη στα οικογενειακά θέματα άλλων με πρόσχημα την επιθυμία για διατήρηση της ηθικής και του καθαρού μετώπου, απώλεια ραπτομηχανής της Γιαννούλας, εκμετάλλευση και προσδοκίες από κουμπάρο λόγω δικών του χρημάτων και δικής τους φτώχειας, η αστεφάνωτη που συζούσε με άντρα - κάτι που συνηθιζόταν στις φτωχογειτονιές.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ: ο συγγραφέας  δε μένει στην απλή καταγραφή, αλλά παίρνει θέση απέναντι σε αυτά που διηγείται. Αυτός είναι εξάλλου ο κόσμος στον οποίο και ο ίδιος ζούσε. Καταγγέλλει λοιπόν την κοινωνική αδικία και τονίζει την οδυνηρή μοίρα των φτωχών ανθρώπων. Είναι ένας βαθύτατα θρησκευόμενος άνθρωπος, ανθρωπιστής και δεν μπορεί να αποστασιοποιηθεί

ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ: Χαμηλή κοινωνική θέση, ανυποληψία. Παρά την εργατικότητα, την τιμιότητα, την ανοχή και την καρτερικότητα που επιδεικνύει σε όσα τους συμβαίνουν αλλά και στον ακαμάτη σύζυγο, αυτή τελικά είναι το «θύμα» της κριτικής των γύρω της για κάτι που υπέθεταν ότι έκανε – και ήξεραν το σύζυγό της και το ήθος του – και όχι ο Μανόλης Φλοεράκης. Το βάρος για το μεγάλωμα των παιδιών πέφτει όλο πάνω της, καθώς ο σύζυγος βρίσκει αφορμές να αποφεύγει την εργασία αρχικά (και δεν τον κατακρίνει κανείς) και στη συνέχεια την αφήνει με πρόσχημα την υποτιθέμενη απιστία της με τον κουμπάρο. Την τιμή της τη διατηρεί ανέπαφη, αλλά χωρίς να αφήνει περιθώρια για οποιαδήποτε επαφή, αφήνει κάποιες ελπίδες στον κουμπάρο τους, για να μπορεί να ταΐσει τα παιδιά της. Ακόμη και μόνη, δε θέλει η ίδια να δίνει δικαιώματα, αλλά προκειμένου να εξασφαλίσει την επιβίωση της οικογένειάς της, στέλνει το μικρό της γιο, το 4^ο παιδί της, να ζητά λίγο λάδι με τη δικαιολογία, την τόσο αληθινή, ότι δεν έχουν πατέρα στο σπίτι.

ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΡΑ: η κυρίαρχη θέση του στην οικογένεια είναι δεδομένη, παρόλο που είναι ένας ανεπρόκοπος, εγωιστής, που δε νοιάζεται καθόλου για το πώς καταφέρνουν να επιβιώσουν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά αυτά του ακριβώς τα χαρακτηριστικά του οδήγησαν την οικογένεια σε αυτή την κατάσταση. Δε δείχνει κανένα ενδιαφέρον για το μεγάλωμα των παιδιών του ή για τη γυναίκα του – πέρα από την τεκνοποίηση – και για τα όποια περιουσιακά τους στοιχεία (π.χ. ραπτομηχανή). Είναι οκνηρός, μέθυσος, γκρινιάρης, ζηλιάρης, ευέξαπτος, άπιστος, ανεύθυνος.

ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΣΧΕΣΕΙΣ: αδιαφορία για την υγεία, για την επιβίωση και της συζύγου και των τέκνων. Υποτιμά τη γυναίκα του, η οποία τον υπηρετεί, αγόγγυστα υπομένει τον κακό του χαρακτήρα, ανέχεται τα πάντα, αναγκάζεται να πουλήσει το μόνο της μέσο για ένα αξιοπρεπές, έστω και πενιχρό, εισόδημα, τη ραπτομηχανή της. Όλες της οι θυσίες περνούν απαρατήρητες από τον άντρα της, ο οποίος νοιάζεται μόνο για τον εαυτό του, το ποτό και τελικά τη ζωή του κοντά σε μια άλλη γυναίκα. Δεν υπάρχει κανένας σεβασμός ούτε προς τη σύζυγο ούτε προς τα παιδιά του ούτε προς τον ίδιο το θεσμό της οικογένειας.

Άμεση έκθεση – στατική  παρουσίαση: Γιαννούλα, Μανόλης, μπακάλης, αφού δίνει χαρακτηριστικά τους, όπως τιμιότητα, εργατικότητα, τεμπελιά, αλκοολισμός, κτλ. (με φράσεις από το κείμενο θα στηριχτεί  η απάντηση)

Δραματική – δυναμική παρουσίαση:  κουμπάρος, αφηγητής, αφού τα χαρακτηριστικά τους αποδίδονται μέσα από το διάλογο, τη στάση και τη συμπεριφορά τους που περιγράφονται. (με φράσεις από το κείμενο θα στηριχτεί  η απάντηση).

Δομικά στοιχεία του ανθολογημένου "Φονέως του αδελφού μου"

Ποιος ήτον ο φονεύς του αδελφού  μου

Βασικά δομικά χαρακτηριστικά

1^η ενότητα

Μια συνήθης τεχνική του Βιζυηνού είναι να δομεί πάνω σε αντιθέσεις την παρουσίαση καταστάσεων και προσώπων. Στην αρχή της πρώτης ενότητας, λοιπόν, βλέπουμε να παρουσιάζει το χαρακτήρα της μάνας του αφηγητή πριν και μετά τη δολοφονία του Χρηστάκη. Πριν το γεγονός η μάνα ήταν φιλάνθρωπη, φιλόστοργη, δεν ήθελε να προκαλεί κακό ούτε στα ζώα του Θεού ούτε καν στην άψυχη φύση. Όμως, ο πόνος και το γεγονός ότι η δολοφονία έμεινε ατιμώρητη, χωρίς καν να βρεθεί ο ένοχος, άλλαξαν τη μάνα∙ έγινε πια εκδικητική, και μάλιστα, δεν επιθυμεί απλώς την τιμωρία του δράστη, αλλά θέλει να είναι και δικό της το χέρι της δικαιοσύνης που θα τιμωρήσει το δράστη. Φαίνεται ξεκάθαρα από τα λόγια της στο γιο της όταν λέει ότι η μόνη της επιθυμία είναι να δει το δράστη να τιμωρείται κρεμάμενος και ότι θέλει το δικό της χέρι να είναι αυτό που θα τραβήξει το σχοινί, κι ας είναι το τελευταίο πράγμα που θα κάνει.

Μια δεύτερη αντίθεση που βλέπουμε είναι η διαφορά ανάμεσα στη μάνα και τον αφηγητή, το Γιωργή. Η μία, αμόρφωτη και «φυσική» γυναίκα, η οποία δεν επιθυμεί ούτε αποδέχεται τις συμβάσεις της πολιτισμένης κοινωνίας, που έχει μια διαφορετική αντίληψη περί δικαίου, που η δίψα της για εκδίκηση πηγάζει από το ένστικτο∙ ο γιος, από την άλλη, ένας πολιτισμένος, μορφωμένος νεαρός, ο οποίος έχει ζήσει στην Ευρώπη, γνωρίζει τους νόμους, σέβεται την ανθρώπινη ύπαρξη ανεξάρτητα από την ποιότητα του χαρακτήρα, έχει πίστη στη θεσμοθετημένη δικαιοσύνη.

Στο α΄ μέρος αυτό, κυριαρχεί η αφήγηση και ο διάλογος έχει υποβοηθητικό ρόλο, αφού απλώς τονίζει την επιθυμία της μάνας για εκδίκηση και απονομή της δικαιοσύνης.

2^η ενότητα

Εδώ ο αφηγητής παρουσιάζει ένα αιφνίδιο γεγονός, το οποίο έρχεται αν αλλάξει την πορεία της ιστορίας. Η επίσκεψη της οικογένειας των Τούρκων, του Κιαμήλ και της μητέρας του έρχεται να δώσει νέα ώθηση. Χάρη σε αυτή θα μάθουμε τη σχέση που συνδέει την οικογένεια του αφηγητή με το νεαρό Τούρκο, αλλά σιγά σιγά θα αρχίσει να ξετυλίγεται και το κουβάρι της υπόθεσης.

Αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι από δω και πέρα, από τη στιγμή που θα ενταχθούν δηλαδή και άλλα πρόσωπα στο σκηνικό, θα διανθίζεται η αφήγηση με κωμικά στοιχεία, στην αρχή δια στόματος αφηγητή, όταν παρουσιάζει την αντίδραση του Λουή και την εξαιρετικά κωμική πτώση του, στη συνέχεια όμως δια στόματος Μιχαήλου, του μικρού αδελφού, ο οποίος είναι ένας καλόκαρδος, εύθυμος άνθρωπος, που αγαπά τα αστεία.

Δημιουργείται ένα μυστήριο με αυτή την επίσκεψη, το οποίο θα κληθεί να λύσει ο μόνος που μπορεί από τα πρόσωπα της ιστορίας, ο Μιχαήλος. Την τεχνική αυτή εξυπηρετεί και η εσωτερική εστίαση∙ ο αφηγητής έλειπε στο εξωτερικό, οπότε δε γνωρίζει όσα δεν έγινε όσο εκείνος απουσίαζε. Μόνο ό,τι βλέπει, ξέρει και με βάση τις δικές οτυ και μόνο εμπειρίες μπορεί να ερμηνεύσει γεγονότα, πράξεις και καταστάσεις. Αφού, λοιπόν, δεν ήταν παρών στη γνωριμία των δύο οικογενειών, πώς να γνωρίζει τι ζητούν από τη δική του οικογένεια;

Από δω και πέρα ο διάλογος κυριαρχεί. Όλα θα παρουσιαστούν μέσα από το διάλογο μεταξύ των δύο αδελφών και των λόγων της μάνας.

3^η ενότητα

Η λειτουργία του διαλόγου

Αποδίδει με ζωντάνια και παραστατικότητα τους χαρακτήρες,  αφού τους «βλέπουμε» να ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια μας. Με τη θεατρικότητα που συνεπάγεται ο διάλογος, τα πρόσωπα αποκτούν άλλη υπόσταση, είναι πιο οικεία, αφού δρουν, κινούνται και μιλούν μπροστά μας. Είναι όμως και αληθοφανή, στα πλαίσια της ρεαλιστικής γραφής, αφού ο καθένας λέει αυτό που είδε, αυτό που ξέρει, που αισθάνεται, αλλά πάνω απ’ όλα, ο καθένας είναι μάρτυρας των γεγονότων που παρουσιάζει. Για παράδειγμα, η αφήγηση του Μιχαήλου με μέσο το διάλογο – όχι αυτού με τη μάνα, αλλά όλων των διαλόγων – αποκτά τη δύναμη της προσωπικής μαρτυρίας. Προσδιορίζονται,  επίσης, τα πρόσωπα εθνικά και ηθικά, αφού χρησιμοποιεί το ιδίωμά του ο καθένας, βλέπουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνθέτουν την προσωπικότητά του. Έτσι μπορούμε να ηθογραφήσουμε το Μιχαήλο, ο οποίος είναι ένας εύθυμος, αισιόδοξος άνθρωπος, που αγαπά τα αστεία, βλέπει την ευχάριστη πλευρά της ζωής, αγαπά και σέβεται την αυθεντία της μάνας, την οποία ακούει και υπακούει, ακόμη κι όταν η συμπεριφορά της είναι κατά την κρίση του υπερβολική.

Εγκιβωτισμός

Την απορία και το μυστήριο δέχεται να λύσει ο Μιχαήλος. Αναλαμβάνει το ρόλο του αφηγητή και αρχίζει να εξιστορεί όσα συνέβησαν τρία χρόνια πριν. Αλλά, δε βιάζεται καθόλου να άρει το πέπλο του μυστηρίου. Προχωρά πολύ σιγά, επιβραδύνοντας τη ροή της ιστορίας, αφού τη μία ζητά καφέ, την άλλη κάνει σχόλια, έπειτα παραθέτει πληροφορίες που συνιστούν λεπτομέρειες επουσιώδεις και δεν προσφέρουν τίποτε φαινομενικά. Είναι, όμως, μια καλή ευκαιρία να δούμε την αγάπη της μάνας για τα παιδιά της, να μάθουμε στοιχεία πολιτισμικά (αντιλήψεις για την ξενιτιά, για την ελεημοσύνη και την θεϊκή ανταπόδοσή της, κτλ). είναι επίσης ευκαιρία να δούμε πλευρές της μάνας που διαφορετικά θα έμεναν αθέατες, όπως το γεγονός ότι είναι δυναμική, αυταρχική, ελεήμων, φιλόστοργη, φιλόξενη, ότι δεν ανέχεται τη διακωμώδηση τραγικών καταστάσεων (ούτε από το γιο της ούτε από γερο-Μούρτο). Μέχρι να φτάσει στην αφήγηση της γνωριμίας του Κιαμήλ με τον ίδιο και τη μάνα του, έχουμε δει όλα αυτά. Στον εγκιβωτισμό, επιπλέον, διαφαίνεται και μία ακόμη αντίθεση: πώς είναι ο Κιαμήλ στο παρόν και πώς ήταν όταν γνωρίστηκαν. Ο ταραγμένος του νους και η ταραγμένη του ψυχή έχουν αποκτήσει πια μια ηρεμία, μια ταπεινότητα, μια σεμνή γαλήνη, συνοδευόμενη από την ευγνωμοσύνη που νιώθει για τη γυναίκα που τον φρόντισε στην πιο δύσκολή του στιγμή. Κι όσο κι αν  η κατάστασή του παρουσιάζεται με κωμικό τρόπο από το Μιχαήλο, δεν παύει να καταδεικνύεται η τραγικότητα και το μέγεθος αυτού που τον βασανίζει. Αν και, για λόγους οικονομίας αφηγηματικής, δε θα γίνει ακόμη γνωστή η αιτία στους αναγνώστες και στον ίδιο τον αφηγητή. Αυτά είναι και στοιχεία πλοκής αστυνομικού μυθιστορήματος, αφού υπάρχουν νύξεις, αλλά δεν φανερώνονται όλα τα στοιχεία μεμιάς∙ σταδιακά ξεδιπλώνονται στοιχεία που αρχικά φαίνονται ασύνδετα, όμως αρχίζουν να δένουν μεταξύ τους από ένα σημείο κι έπειτα.

Γενικότερες οδηγίες για την έκθεση (παραγωγή λόγου)

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Με λογικά βήματα καταλήγουμε στην κύρια έννοια. Στο τέλος του προλόγου ή σε μία πολύ μικρή παράγραφο προσδιορίζουμε το φαινόμενο και παρουσιάζουμε το θέμα στη διπλή του διάσταση.

ΤΙ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ:

1.      ΔΕΝ δίνουμε τον ορισμό πασίγνωστων και πασίδηλων εννοιών, γιατί είναι βαρετό. Αποφεύγουμε έτσι να προδιαθέσουμε αρνητικά το βαθμολογητή.

2.      ΔΕΝ ξεκινάμε με στερεότυπες φράσεις, όπως «από την αρχή της ύπαρξής του ο άνθρωπος…».

3.      ΔΕΝ διατυπώνουμε ακραίες θέσεις, γιατί ΚΑΙ αυτές προδιαθέτουν αρνητικά το βαθμολογητή.

4.      ΔΕΝ δείχνουμε αλαζονική βεβαιότητα για τη θέση μας.

5.      ΔΕΝ γράφουμε μακροσκελή πρόλογο, αλλά τηρούμε την αναλογία (1/8 του συνολικού κειμένου).

6.      ΔΕΝ κάνουμε φυγόκεντρες αναφορές, γιατί οι εκτός θέματος αναφορές αφαιρούν μονάδες από τη δομή και την έκφραση.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:

Α΄ ΣΚΕΛΟΣ:

Μετά από έναν επιτυχημένο πρόλογο απαντάμε στο πρώτο ερώτημα του θέματος. Το χωρίζουμε σε τρεις παραγράφους, αφού θέλουμε τουλάχιστον τρία επιχειρήματα που να το στηρίζουν. Κάθε επιχείρημα πρέπει να είναι ολοκληρωμένο, να στηρίζει επαρκώς δηλαδή τη θέση που προβάλλουμε.

Κάθε παράγραφος που γράφουμε πρέπει να έχει θεματική περίοδο και λεπτομέρειες – σχόλια που να τη στηρίζουν. (Η δομή της παραγράφου όπως τη μάθαμε).

ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ Β΄ΣΚΕΛΟΣ

Η μεταβατική παράγραφος πρέπει να κλείνει ομαλά το α΄ σκέλος και να εισάγει το β΄ επιτυχώς. Αν έχουμε αίτια και αποτελέσματα στο ζητούμενο, στη μεταβατική επισημαίνουμε τη σοβαρότητα, την ύπαρξή τους, κάνουμε μια σύνοψή τους εν είδει συμπεράσματος, και στη συνέχεια αναφερόμαστε στο ότι κάθε αιτία γεννά ένα αποτέλεσμα. Αν αφορά αίτια και τρόπους αντιμετώπισης, στη μεταβατική παράγραφο κάνουμε μία αναφορά στα αποτελέσματα πολύ σύντομη και έτσι περνάμε στο ότι αυτά χρήζουν αντιμετώπισης, ώστε να αρχίσουμε στην αμέσως επόμενη παράγραφο με την παράθεση επιχειρημάτων για τους τρόπους αυτούς.

Β΄ ΣΚΕΛΟΣ

Το χωρίζουμε σε τρεις παραγράφους όπως και το α΄ σκέλος. Ακολουθούμε ακριβώς την ίδια πορεία με το α΄ σκέλος.

Αυτό που πρέπει να προσέξουμε αρχικά είναι η σειρά με την οποία παραθέτουμε τα επιχειρήματά μας: πρέπει το κείμενο να έχει αλληλουχία, να ακολουθείται μία λογική σειρά στην παράθεση των επιχειρημάτων και να είναι και σωστά δομημένα (και παραγραφοποίηση και σωστή δομή κάθε παραγράφου). Δηλαδή:

1.      Ξεκινάμε από το πιο σημαντικό για να προχωρήσουμε σε λιγότερο σημαντικά.

2.      Δεύτερο σημείο που πρέπει να προσέξουμε  είναι η έκταση των δύο σκελών: πρέπει να είναι συμμετρικά ανεπτυγμένα. Δηλαδή, η έκτασή τους να είναι σχεδόν ίση. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει κάθε παράγραφός μας να έχει ακριβώς ίδιο αριθμό λέξεων∙ μας ενδιαφέρει πρωτίστως οι θέσεις μας να είναι εμπεριστατωμένες, δηλαδή να στηρίζονται από επιχειρήματα που δεν αντιβαίνουν στην κοινή λογική, να αιτιολογούνται και να αποδεικνύεται η ισχύς τους ή η αλήθεια τους. Έχουμε όμως στο μυαλό μας ότι για να στηριχτεί επαρκώς μια θέση δεν αρκεί μόνο η αναφορά της και ένα μικρό σχόλιο, αλλά χρειάζεται περαιτέρω ανάπτυξη.

3.      Κατά την ανάπτυξη και των δύο σκελών προσέχουμε να υπάρχει ποικιλία στην επιχειρηματολογία μας και, κυρίως, να μην είναι μονοδιάστατη. Πρέπει να προσεγγίζουμε το θέμα από δυο ή και τρεις διαφορετικές πλευρές. Αν π.χ. έχουμε να παραθέσουμε τις συνέπειες ενός φαινομένου κοινωνικής παθογένειας, το σωστό είναι να αναφερθούμε στην ατομική υπόσταση του κάθε μέλους της κοινωνίας αλλά και στην κοινωνική του, στις συνέπειες σε επίπεδο στάσεων, αξιών και συμπεριφορών. Δεν παραβλέπουμε το ζητούμενο, όπως ακριβώς διατυπώθηκε, αλλά είναι χρήσιμο να μην εστιάζουμε σε ένα από αυτά μόνο. Αν έχουμε να παραθέσουμε τρόπους αντιμετώπισης ενός φαινομένου, τότε σώφρον είναι να επιλέξουμε να μην αναφερθούμε απλώς σε όλους τους φορείς κοινωνικοποίησης, αλλά να καταδείξουμε τη σημασία που έχει και η ατομική και η συλλογική δράση /στάση /συμπεριφορά / αξίες.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο επίλογος πρέπει να κλείνει ομαλά την έκθεση, αλλά να σχετίζεται με όλα όσα έχουμε γράψει. Ανάλογα με τα ζητούμενα, επιλέγουμε και τον κατάλληλο επίλογο. Αν, για παράδειγμα έχουμε στο θέμα αίτια και συνέπειες, θα κλείσουμε την έκθεση με αναφορά στην ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος και προτάσεις γι’ αυτήν. Αν έχουμε αίτια και τρόπους αντιμετώπισης, κλείνουμε συνοψίζοντας αναφερόμενοι και στα δύο σκέλη και με δεοντολογία (πόσο σημαντικό είναι το εν λόγω θέμα και ότι πρέπει να το αντιμετωπίσουμε, να μην το παραμελούμε, κτλ.). Όλα αυτά, φυσικά, έχουν αν κάνουν με τη διατύπωση του θέματος. Προσέχουμε όμως να μην κλείνουμε με φράσεις του τύπου «Αυτά είχα να πω», «Αυτά είναι τα συμπεράσματά μας ….» κ.τ.ό. Τέλος, δεν προχωράμε ΠΟΤΕ στον επίλογο σε διατύπωση νέων θέσεων, γιατί δεν υπάρχει χώρος για να αναπτυχθούν επαρκώς.

ΑΡΙΘΜΟΣ ΛΕΞΕΩΝ

Αυτή η «συνταγή» δεν αποτελεί πανάκεια∙  είναι ένας οδηγός για να μη χάνεται το μέτρο κατά την εξέταση.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στον πρόλογο στόχος είναι να εισαγάγουμε ομαλά το θέμα της έκθεσης. Ανάλογα με το επικοινωνιακό πλαίσιο διαμορφώνουμε έναν πρόλογο που κυμαίνεται μεταξύ 40-50 λέξεων

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

Α΄ ΣΚΕΛΟΣ

1^η: πρώτο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

2^η: δεύτερο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

3^η: τρίτο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Κλείνουμε ομαλά το α΄ σκέλος και εισάγουμε το β΄σκέλος.

Έως 30 λέξεις

Β΄ΣΚΕΛΟΣ

1^η: πρώτο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

2^η: δεύτερο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

3^η: τρίτο επιχείρημα. 60-70 λέξεις

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Συνοψίζουμε, προβαίνουμε σε δεοντολογία, ανάλογα με το θέμα και τις πλευρές που εμείς κληθήκαμε να θίξουμε κατά την ανάπτυξή του.

επικοινωνιακό πλαίσιο στην παραγωγή λόγου

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Κάθε φορά που καλούμαστε να παραγάγουμε λόγο, να γράψουμε, δηλαδή, έκθεση, οφείλουμε να εντάσσουμε αυτή μας την εργασία σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο επικοινωνίας. Αυτό που κάνουμε, λοιπόν, πάντα επικαλούμενοι τη λογική του δέκτη, είναι να προσαρμόζουμε το ύφος μας ανάλογα με την περίσταση.

Τα κειμενικά είδη τα οποία μπορεί να κληθούμε να παραγάγουμε είναι:

Το άρθρο

Η επιστολή

Το δοκίμιο

Η εισήγηση ή ομιλία ή προσχεδιασμένος προφορικός λόγος

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΜΕ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΑΡΘΡΟ

Πρέπει να έχει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά:

1.      τίτλο στην αρχή και στο τέλος κάτω δεξιά την υπογραφή του συντάκτη. Επειδή όμως, όπως γνωρίζουμε όλοι, στις πανελλαδικές, ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ να δηλώνει ο εξεταζόμενος το όνομά του, γράφουμε αρθρογράφος: (ονοματεπώνυμο), όπως ακριβώς το βλέπουμε εδώ τυπωμένο.

2.      επίσημο και σοβαρό ύφος

3.      γ΄ γραμματικό πρόσωπο, το οποίο προσδίδει σοβαρότητα, αντικειμενικότητα

4.      στον πρόλογο πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει αφόρμηση από την επικαιρότητα

5.      απαγορεύεται το α΄ και β΄ πρόσωπο

Σε ό,τι αφορά τον τίτλο, πρέπει να προσέχουμε τα εξής:

1.      να συνοψίζεται το περιεχόμενο του άρθρου

2.      να προβάλλει την οπτική γωνία του συντάκτη του

3.      να αναδεικνύει τη σπουδαιότητα του θέματος

4.      να είναι ελλειπτικός και σχετικά σύντομος

5.      να γίνεται επίκληση στο συναίσθημα με λέξεις συγκινησιακά φορτισμένες, με σημεία στίξης, με μεταφορικό λόγο. Εξάλλου, στόχος είναι να προκαλεί ο τίτλος το ενδιαφέρον, να εντυπωσιάζει και παράλληλα να προϊδεάζει για το περιεχόμενο του κειμένου.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Το συγκεκριμένο κειμενικό είδος έχει διαφορετικά μορφικά χαρακτηριστικά.

Τόπος, ημερομηνία

Προς (τάδε)

Αξιότιμε, αγαπητέ

      (αρχίζουμε την επόμενη παράγραφο με εσοχή, στην οποία παράγραφο-πρόλογο, εκθέτουμε το λόγο που μας ώθησε να γράψουμε την επιστολή)

       Στη συνέχεια η παραγραφοποίηση είναι αυτή που απαιτεί κάθε θέμα έκθεσης που μπορεί να δοθεί. Δηλαδή 3 παράγραφοι για το α΄ ζητούμενο, μία μεταβατική παράγραφος, αν θέλουμε και αν το κρίνουμε απαραίτητο για μια ομαλή μετάβαση στο β΄ ζητούμενο, το οποίο θα αναπτύξουμε και αυτό σε τρεις παραγράφους.

       Στον επίλογο κλείνουμε ομαλά το θέμα είτε συγκεφαλαιώνοντας είτε προτείνοντας κάποιες ιδέες σχετικά με το θέμα, ευχαριστώντας παράλληλα

Με εκτίμηση, σεβασμό κτλ

(ονοματεπώνυμο)

Ύφος: θα χρησιμοποιηθεί α΄ και β΄ πρόσωπο, όχι όμως σε μεγάλη έκταση στο κείμενο, για να μην επηρεαστεί η σοβαρότητα του κειμένου. Προτιμότερο είναι να χρησιμοποιηθούν στην αρχή και το τέλος.

Απαιτείται και σε αυτό το κειμενικό είδος σοβαρότητα και αντικειμενικότητα, αφού ουσιαστικά για κάθε κειμενικό είδος ισχύει το ίδιο: πρέπει μέσα από λογικά βήματα και με επιχειρηματολογία να πείθουμε το δέκτη ή τους δέκτες για όσα υποστηρίζουμε.

ΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ

Είναι το κατεξοχήν κείμενο πειθούς.

Τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει είναι τα εξής:

1.      τίτλος

2.      ύφος σοβαρό, επίσημο

3.      γ΄  πρόσωπο, αντικειμενικότητα, επιχειρηματολογία

4.      πρέπει να χαρακτηρίζεται από την πρόθεση να πείσουμε με λογικό εμπεριστατωμένο λόγο για τη θέση μας τους αναγνώστες.

5.      η δομή πάντα η τυπική

6.      απαγορεύεται αυστηρά α΄ και β΄ πρόσωπο

ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ/ ΟΜΙΛΙΑ/ΕΙΣΗΓΗΣΗ

Πρόκειται για ομιλία που εκφωνούμε ενώπιον κοινού. Το πόσο σοβαρό και επίσημο είναι το ύφος που απαιτείται καθορίζεται από το είδος του κοινού. Πάντως, να τονιστεί ότι σοβαρό θα είναι οπωσδήποτε, επίσημο όμως ανάλογα με το αν είναι το κοινό συνομήλικοί μας ή επίσημοι παράγοντες του τόπου, αν πρόκειται για τη Βουλή των Εφήβων, για κάποια ημερίδα που διοργανώνεται από το δήμο, κτλ. τα τυπικά χαρακτηριστικά είναι τα εξής:

1.      προσφωνούμε το κοινό (Φίλοι και φίλες// Αγαπητό κοινό/αξιότιμο κοινό//Συνάδελφοι βουλευτές,…)

2.      χρησιμοποιούμε περιορισμένα πάντα α΄ και β΄ πρόσωπο

3.      η δομή είναι η τυπική της έκθεσης και εδώ.

4.      στην τελευταία παράγραφο συγκεφαλαιώνεις, ευχαριστείς για την προσοχή που σου έδειξαν και κλείνεις…