ΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ ΤΗΣ ΦΩΚΙΑΣ ΑΡΚΑΔΙΚΑ - ΛΥΡΙΚΑ ΚΑΙ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΑΡΚΑΔΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ

Ø      Ο ανέμελος βοσκός που απολαμβάνοντας τη ζωή στη φύση παίζει το σουραύλι του

Ø      Η ηρεμία και η ξενοιασιά του είναι καθαρά αρκαδικά στοιχεία, αφού οι αρκαδιστές ταυτίζουν την ευτυχία και την ανεμελιά με τη ζωή στη φύση. Μάλιστα, τόσο πολύ ταυτίζεται με τη φύση και την ευτυχία που αυτή φέρνει, ώστε δεν τον ενοχλεί καθόλου η ύπαρξη του Κοιμητηρίου ακριβώς δίπλα του

Ø      Μόλις έχει τελειώσει τη βοσκή του κοπαδιού του και παρόλα αυτά τον ξεκουράζει το φαιδρό ποιμενικό άσμα που ο ίδιος παίζει, δε βιάζεται να φύγει από τη φύση.

Ø      Και η Ακριβούλα έλκεται από το «φαιδρό ποιμενικό άσμα» και πλησιάζει το βοσκό μόνο και μόνο για να το ακούσει.

ΕΞΩΛΟΓΙΚΑ- ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ

Ο αφηγητής θέλει να οδηγήσει τον αναγνώστη σε κάθαρση, στην ανακούφιση μετά από το τραγικό συμβάν ότι κάποιος κατάλαβε και θρήνησε το θάνατο της Ακριβούλας. Όμως, είναι δύσκολο, αφού η επιλογή του να μη γίνει αντιληπτός ο πνιγμός από κανένα από τα πάσχοντα ή μη πρόσωπα δεν αφήνει περιθώρια για θρήνο. Θα βάλει λοιπόν στη θέση αυτή ένα ζωντανό πλάσμα, όχι ανθρώπινο. Θα αποδώσει ανθρώπινα χαρακτηριστικά στη φώκια, δε θα της στερήσει όμως τη ζωώδη της υπόσταση. Έτσι, η φώκια θρηνεί την Ακριβούλα στη δική της γλώσσα, αφού είναι το μόνο ον που αντιλήφθηκε το θάνατο του κοριτσιού. Και δεν είναι το μόνο υπερλογικό στοιχείο αυτό, αλλά εξίσου παράδοξο φαντάζει και το ότι η φώκη του Παπαδιαμάντη γνωρίζει καλά τον ανθρώπινο πόνο, τη ζωή που κυλά φέρνοντας «πάθια και καημούς» δίχως τελειωμό. Και δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστο το γεγονός ότι την «άφωνον» γλώσσα της φώκιας τη γνώριζε ένας ψαράς που μετέφρασε το μοιρολόγι.

ΛΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ

Η γλώσσα και η έκφραση του Παπαδιαμάντη είναι ιδιαίτερη. Σε ένα κείμενο με θέμα το θάνατο βλέπουμε την ποιητική του να αναδύεται σε όλη την έκταση του διηγήματος. Χρησιμοποιεί πλούσια εκφραστικά μέσα (σχήματα λόγου, εικόνες, κτλ.)

1.      η εικόνα του κοιμητηρίου: τα μνήματα είναι «πάλλευκα, ασβεστωμένα, λάμποντα» (επίθετα) που τα «εθώπευον» (προσωποποίηση) οι τελευταίες ακτίνες του ήλιου. Για το κοιμητήριο χρησιμοποιούνται και μεταφορές, όπως το «αλώνι του Χάρου» και «κήπος της φθοράς»

2.      η νατουραλιστική κατά τ’ άλλα περιγραφή των «λαφύρων θανάτου» κρύβει λυρισμό, αφού ως λάφυρα επιλέγονται στοιχεία που σχετίζονται με τη γυναικεία ομορφιά: «χρυσές γόβες», «χρυσοκέντητα υποκάμισα», «βόστρυχοι από κόμας ξανθάς». Εξάλλου και ο ίδιος ο θάνατος προσωποποιείται, αφού δικά του λάφυρα είναι όλα αυτά.

3.      τα τρία τραγούδια του ποιήματος είναι λυρικό στοιχείο στο έργο. Ένα μοιρολόγι για τις απώλειες του παρελθόντος από τη γρια-Λούκαινα, ένα φαιδρό ποιμενικό άσμα από το Σουραυλή κι ένα μοιρολόγι στο τέλος, από τη φώκια όμως αυτή τη φορά. Όσον  αφορά το ποιμενικό άσμα του βοσκού, αυτό μετουσιώνει όλη την ευτυχία που γι’ αυτόν συνεπάγεται η ζωή στη φύση. Και καταφέρνει αυτή την ευτυχία και τη χαρωπή διάθεση να τη μεταδώσει σε όλη τη φύση, αφού και η φώκια για να ακούσει το άσμα του βοσκού και να λικνιστεί στο ρυθμό του έρχεται κοντά στην ακτή. Αλλά και η Ακριβούλα για να ακούσει αυτό το τραγούδι έρχεται κοντά στο βοσκό κι έτσι ξεστρατίζει και τελικά πεθαίνει. Το ξεστράτισμά της όμως λαμβάνει χώρα αφού πρώτα έχει ευφρανθεί  από το τραγούδι του βοσκού

4.      Ο ερχομός της νύχτας παρουσιάζεται με ποιητικές εικόνες και ποιητικές φράσεις, όπως η αμφιλύκη του νυκτώματος και το σκοτεινό σκηνικό του θανάτου με την ασέληνη σχεδόν συννεφιασμένη νύκτα, αφού το φεγγάρι βρίσκεται στη χάση του

5.      με ένα τραγούδι άρχισε το διήγημα, με ένα τραγούδι θα κλείσει. Αυτή τη φορά το τραγούδι είναι μοιρολόγι όχι τραγουδισμένο από άνθρωπο, αλλά από ένα ζώο. Η εικόνα της Ακριβούλας σε αυτό το μοιρολόγι αποδίδεται με εξαιρετικά λυρικό τρόπο, αφού τα προικιά της και τα στεφάνια της είναι από τον κάτω κόσμο. Μάλιστα βλέπουμε και μια λαϊκή δοξασία να αχνοφαίνεται πίσω από το δίστιχο: «Φύκια 'ναι τα στεφάνια της,
κοχύλια  τα προικιά της...». Αυτή η δοξασία αφορά αυτούς που πεθαίνουν ανύπανδροι ή ανύμφευτοι, οι οποίοι κατά το λαό, παντρεύονται το Χάρο. Γι’ αυτό η Ακριβούλα έχει πια φύκια για στεφάνια και κοχύλια για προικιά.