Σχεδιαγράμματα 2ου κεφαλαίου Ιστορία Γενικής παιδείας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β'
ΑΠΟ ΤΟΝ 19ο ΣΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ (1871-1914)

1. Η ακμή της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας

α. Τα αίτια της αποικιοκρατίας.

•   Κόσμος Ασίας και Αφρικής μαστιζόταν από δουλεία, σκλαβοπάζαρα, αναλφαβητισμό, δεισιδαιμονία, τυραννία και βαρβαρότητα· όχι περήφανοι και ευτυχισμένοι, άγριοι.

•    Κίνητρα αποικιακής εξάπλωσης:

1)  Πολιτιστική ενσωμάτωση υπανάπτυκτων λαών.

2)  Αναζήτηση αγορών και πηγών πρώτων υλών.

3)  Ακλόνητη πίστη στην ανωτερότητα του Δυτικού πολιτισμού.

4)  Το χρέος εξαγωγής αξιών και θεσμών Δυτικού Πολιτισμού.

5)  Η φιλανθρωπία.

β. Αποικιοκρατία και ιμπεριαλισμός.

•   Από 16ο αι. ιδρύουν αποικίες οι Ισπανία, Πορτογαλία, Αγγλία, Γαλλία, Ολλανδία, κυρίως
σε Αμερική και Ασία.

•    Βασικά στοιχεία: εγκατάσταση εποίκων και λειτουργία κοινοτήτων εποίκων ως πυρήνων.

•    Η νέα αποικιοκρατία, γνωστή ως "ιμπεριαλισμός", διαφέρει:

1)  Οι νέες αποικίες δεν δημιουργήθηκαν από δημογραφικό πλεόνασμα, ή ανεπιθύμητες θρησκευτικές ή άλλες ομάδες της Ευρώπης.

2)  Δεν ανέπτυξαν θεσμούς μητροπόλεων Ευρώπης.

3)  Αποκτήθηκαν από χώρες Ευρώπης και Η.Π.Α., σε υπανάπτυκτες περιοχές με εξαναγκασμό ή χρήση βίας, για εξυπηρέτηση κυρίως οικονομικών και στρατηγικών συμφερόντων.

γ. Αποικιοκρατία και εθνικισμός.

•    Εξυπηρέτηση οικονομικών και στρατηγικών συμφερόντων όχι μοναδικό κίνητρο.

•    Η απόκτηση αποικιών υπήρξε εθνική επιδίωξη με λαϊκή υποστήριξη.

•    Οι αποικίες θεωρήθηκαν επιβράβευση δυνατοτήτων και ισχύος, στόχος εθνικός, εθνική "αποστολή".

•   Αποικιοκρατία άρρηκτα και οργανικά συνδεδεμένη με εθνικισμό.

•    Πυρήνας αποικιοκρατίας είχε στοιχεία μεσσιανισμού και εθνικής αποστολής:

→ Βρετανοί: "χρέος του λευκού ανθρώπου".
→ Γάλλοι: "πολιτιστική τους αποστολή".
→ Ανάλογες αναφορές οι Γερμανοί και οι Βέλγοι.

→ Έλληνες: όραμα να «φωτίσουν» και να απελευθερώσουν την «καθ' ημάς Ανατολή».

•   Δυτικοί αποικιοκράτες δημιούργησαν θεσμούς διακυβερνήσεως και εθνικές ενότητες
(Βρετανοί στη ΒΑ και νότια Αφρική, και στην Ινδία).

•    Γάλλοι κατέλαβαν ΒΔ Αφρική.

•           Γερμανία, Βέλγιο και Ιταλία κατέλαβαν χώρες στην Κεντρ. Αφρική.
δ. Η επιβολή της Δύσης στον υπόλοιπο κόσμο.

•    Θεσμοί αποικιών Γάλλων, Γερμανών, Βέλγων και Ιταλών λιγότερο ανθεκτικοί.

•    Πρώην αποικίες Αφρικής Ο κράτη 20ού αιώνα προβληματικά, χωρίς συνοχή.

•    19ος αι. Ολοκλήρωση διείσδυσης Δυτικών στον εξωευρωπαϊκό κόσμο (αρχή από

•    Προσπάθεια ενσωματώσεως στον Δυτικό πολιτισμό διαφορετικών λαών.

•    Προσαρμογή παραγωγικών δυνατοτήτων αποικιών στις ανάγκες μητροπολιτικών

16ο αι.). χωρών. δυτικών

•   Εξάρθρωση παραδοσιακών κοινωνικών δομών χωρίς δημιουργία βιωσίμων
θεσμών.

•           Εξάλειψη θανατηφόρων επιδημιών, δουλείας και άλλων ενδημικών μαστίγων.

3. Προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας

α. Η κατάσταση στο Ελληνικό κράτος κατά την πρώτη πεντηκονταετία του βίου του.

•    1864. Ένωση Επτανήσων με Ελλάδα (παραχώρηση από Βρετανία).

•    1878. Εξεγέρσεις σε Θεσσαλία, Μακεδονία, Ήπειρο.

•    1878. Συνέδριο Βερολίνου: Όχι στη Μεγάλη Βουλγαρία. Σύσταση στην Τουρκία για πα-
ραχώρηση Θεσσαλίας και Ηπείρου στην Ελλάδα.

•    1881. Ενσωμάτωση Θεσσαλίας και περιοχής Άρτας στην Ελλάδα.

•    Παραμένουν "αλύτρωτες" Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Κρήτη και νησιά Αιγαίου.

•    Παρά τα συντάγματα, παραμένει παλιά μορφή διακυβέρνησης.

•    Οικονομία αγροτική, μεταποίηση με αργούς ρυθμούς ανάπτυξης.

•          Εμπόριο: αξιόλογη ανάπτυξη, χάρη στους Έλληνες της Διασποράς.
β. Προϋποθέσεις για τον εκσυγχρονισμό.

•    Εκσυγχρονισμός, ήτοι:

1) ισχυρός τακτικός στρατός και πολεμικό ναυτικό,

2)  ανάπτυξη οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου,

3)  ανάπτυξη ταχυδρομικού και τηλεγραφικού δικτύου,

4)  εισαγωγή νέων καλλιεργητικών μεθόδων στη γεωργία,

5)  εμπέδωση τάξης και ασφάλειας σε μετακινήσεις και μεταφορές,

6)  ανάπτυξη πιστωτικού συστήματος και διεθνούς πίστης χώρας.

•    Εκσυγχρονισμός απαιτούσε:

1) οικονομικούς πόρους,

2)  ορθολογική ιεράρχηση διάθεσης πόρων,

3)  αμετάκλητη προσήλωση στην εξυπηρέτηση εθνικών προτεραιοτήτων,

4)  ορθολογικό προσδιορισμό εθνικών συμφερόντων.

•    Εθνική προτεραιότητα:  απελευθέρωση "αλύτρωτων" ιστορικών χωρών (ύψιστο εθνικό
συμφέρον). Επισκίαση άλλων προτεραιοτήτων (εκσυγχρονισμός κράτους και κοινωνίας).

•    Υποστηρικτές απελευθέρωσης (δυναμική πολιτική μερίδα): εκσυγχρονισμός και οικονο-
μική ανάπτυξη Ελλάδος ανέφικτοι χωρίς επέκταση εθνικής επικράτειας.

•          Υποστηρικτές εκσυγχρονισμού: αλυτρωτισμός = αδιέξοδη και πολυέξοδη εθνική πολιτική.
γ. Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εκσυγχρονιστική πολιτική του.

•    Δεκαετία 1880 κ.ε. ο Χ. Τρικούπης:

1) Προώθησε ευρύ πρόγραμμα διοικητικών μεταρρυθμίσεων και δημοσίων έργων.

2)  Μείωσε αριθμό των βουλευτών,

3)  Όρισε αυστηρά κριτήρια επιλογής των δημοσίων υπαλλήλων,

4)  Προώθησε εκκαθάριση δικαστικού κλάδου από κομματικούς εγκαθέτους.

5)  Επέβαλε γενναίες αλλαγές στα σώματα ασφαλείας.

6)  Αναδιοργάνωσε στρατό και στόλο (μετάκληση ειδικών από Γαλλία και Αυστρία).

7)  Περιόρισε δυνατότητα αξιωματικών να εκλέγονται βουλευτές.

8)  Έλαβε μέτρα για εκσυγχρονισμό δημόσιας εκπαίδευσης.

9)  Επέκτεινε το σιδηροδρομικό και οδικό δίκτυο της χώρας.

•    Για χρηματοδότηση φιλόδοξου αναπτυξιακού προγράμματός του ο Τρικούπης:

1)  Προσπάθησε να προσελκύσει το ελληνικό παροικιακό κεφάλαιο.

2)  Αύξησε τη φορολογία.

3)  Σύναψε σειρά δανείων από το εξωτερικό.

4)  Παραμέλησε τους αγρότες της Θεσσαλίας και ευνόησε τους τσιφλικάδες.

•    Ελληνική οικονομία δεν άντεξε βάρος εξωτερικού χρέους.

•            1893. Ο Τρικούπης κηρύσσει πτώχευση της χώρας και παραιτείται.
δ. Το Κίνημα στο Γουδή και ο Ελ. Βενιζέλος.

•    1897. Ατυχής πόλεμος με Τουρκία. Δεινή ήττα. Ο τουρκικός στρατός έξω από τη Λαμία. Υπογραφή ανακωχής με παρέμβαση Ρωσίας.

•    22-11-1897. Υπογραφή οριστικής ειρήνης με Τουρκία με αποδοχή όρων προκαταρκτικής ειρήνης (6/18-9-1897): Νέα διαρρύθμιση των συνόρων υπέρ της Τουρκίας, καταβολή πολεμικής αποζημίωσης στην Τουρκία κ.ά.

•    Αύγ. 1909. Κίνημα στο Γουδή από "Στρατιωτικό Σύνδεσμο", ηγέτης συν/ρχης Νικ. Ζορμπάς:

→ Φορέας εξυγίανσης.

→ Απαιτεί από βασιλιά Γεώργιο Α' δραστικά μέτρα.
→  Προσκαλεί Ελ. Βενιζέλο:
α) τον ορίζει εκπρόσωπό του στις διαπραγματεύσεις με πολιτειακή και πολιτική ηγεσία,
β) του δίνει εντολή να προωθήσει ευρύτατες συνταγματικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις.

•    Ελευθέριος Βενιζέλος:

1)  Συνέχισε έργο Τρικούπη.

2)  Πίστευε: εκσυγχρονισμός Ελλάδος = εθνική ανάγκη υψίστης προτεραιότητας.

3)  1911. Προέβη σε ευρεία μεταρρύθμιση Συντάγματος 1864 (ουσιαστικά νέο Σύνταγμα).

4)  Μείωσε πλειοψηφία από ήμισυ βουλευτών στο ένα τρίτο, για επίσπευση νομοθετικού έργου.

5)  Απέκλεισε εκλογή εν ενεργεία αξιωματικών στο αξίωμα του βουλευτή.

6)  Θέσπισε δυνατότητα κράτους για απαλλοτριώσεις λόγω δημοσίου συμφέροντος.

7)  Καθιέρωσε συνταγματικώς μονιμότητα δημοσίων υπάλληλων.

8)  Προσκάλεσε στρατιωτικές αποστολές από Γαλλία και Αγγλία για εκσυγχρονισμό στρατού και στόλου.

• Αρνητικά: Παρά τις υποσχέσεις του δεν απαλλοτρίωσε μεγάλες γαιοκτησίες (τσιφλίκια) Θεσσαλίας - Ευνόησε τσιφλικάδες που ήταν οι περισσότεροι Θεσσαλοί

4. Εθνικά κινήματα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη

α. Ο γεωγραφικός χώρος και τα ιστοριογραφικά στερεότυπα.

•   Στερεότυπα:

1) "Βαλκάνια" (οροσειρά του Αίμου) = Μεταφορικά περιοχή αστάθειας, εθνικών προστριβών και συγκρούσεων.
2) Λαοί Βαλκανίων = συμπαθείς, εξωτικοί πρωτόγονοι, "εθνικιστές", διαφέρουν από λαούς υπόλοιπης Ευρώπης, όσο και μεταξύ τους.

•   Μελέτη Ιστορίας λαών Ευρώπης δείχνει: θρησκευτικές και εθνικές συγκρούσεις περισσό-
τερες στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη.

•    Πρότυπο εθνικής ανάπτυξης το εθνικό κίνημα των Ελλήνων.

•   Λαοί Βαλκανίων αναζητούν ανάλογες ιστορικές καταβολές, προβάλλουν όραμά τους για
το μέλλον, ορίζουν ταυτότητά τους και αντιπάλους τους.

β. Οι Σέρβοι.

•    Βασικοί εθνικοί αντίπαλοί τους οι κυρίαρχοι Οθωμανοί Τούρκοι.

•   Από 1804 ως Συνθήκη Βερολίνου (1878) στρέφονται κυρίως κατά Οθωμανών Τούρκων.

•   Με Αυτοκρατορία Αψβούργων (όπου μεγάλη σερβική Διασπορά):
→ Αρχικά αναπτύσσουν δεσμούς,

  →  Μετά 1878 σχέσεις ανταγωνιστικές (διεκδικούν Σλοβένους, Κροάτες και άλλους).

•         Ρήξη Σερβίας με Αυστρία και έκρηξη Α' Παγκοσμίου Πολέμου (Αύγ. 1914).
γ. Οι Βούλγαροι.

•    Ανάπτυξη εθνικού κινήματος με σχετική καθυστέρηση.

•    Στο προσκήνιο με ισχυρή ώθηση Πανσλαβιστών Ρωσίας (μέσα 19ου αιώνα).

•    1870. Εξασφαλίζουν (με υποστήριξη Ρώσων) αναγνώριση Εξαρχίας από Σουλτάνο.

•    Ρήξη με Πατριαρχείο και Έλληνες (διεκδικούσαν μητροπόλεις Μακεδονίας και Θράκης
από Πατριαρχείο).

•    1878. Συνθήκη Αγίου Στεφάνου (την επέβαλαν οι Ρώσοι) ιδρύει "Μεγάλη Βουλγαρία" =
σημερινή Βουλγαρία, ολόκληρη η Μακεδονία και η Θράκη.

•    Η "Μεγάλη Βουλγαρία" περιορίζεται δραστικά στο Συνέδριο του Βερολίνου (1878) από
μεγάλες δυνάμεις Ευρώπης - φόβος από επιρροή Ρωσίας στη ΝΑ Ευρώπη.

•Όραμα "Μεγάλης Βουλγαρίας" ανησυχεί Τούρκους, Έλληνες, Σέρβους και Ρουμάνους.

•    Οξύς ανταγωνισμός Βουλγάρων με Σέρβους και Έλληνες για επαρχίες Μακεδονίας.

•    Προσπάθεια Βουλγάρων να ελέγξουν (με ιερείς και δασκάλους) εκκλησίες και σχολεία.

•    Εκατέρωθεν προσπάθειες στηρίζουν ένοπλες ανταρτικές ομάδες γηγενών και ομάδες από
Ελλάδα (Μακεδονομάχοι) και Βουλγαρία (Κομιτατζήδες).

δ. Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908).

•    Ονομάζεται ο σκληρός πόλεμος Ελλήνων και Βουλγάρων ανταρτών, μεταξύ τους και εναντίον των Τούρκων.

•    Οι γηγενείς Μακεδόνες έπρεπε να επιλέξουν στρατόπεδο.

•    Πολλά θύματα.

•    Περίσσεια ανδρείας και αγριότητας, φιλανθρωπίας και προδοσίας, συναδελφικότητας και
δολιότητας.

•Σπεύδουν να πολεμήσουν στη Μακεδονία νέοι από όλη την Ελλάδα (Θεσσαλία, Στερεά Ελ-
λάδα, Ήπειρο, Πελοπόννησο, Κρήτη, ακόμη και Κύπρο).

•    Αντιπροσωπευτικοί ήρωες-μάρτυρες Ελλήνων: Παύλος Μελάς, αξιωματικός από Αθήνα,
και Καπετάν Κώτας, από χωριό Ρούλια (σημ. Κώτας) της Φλώρινας.

•    Βούλγαροι ήρωες: Γκότσε Ντέλτσεφ και Γιάννε Σαντάνσκυ από Μακεδονία.

•    1908. Κίνημα Νεοτούρκων διακόπτει αναμέτρηση μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων.

•         1912. Α' Βαλκανικός Πόλεμος. Έλληνες και Βούλγαροι σύμμαχοι κατά των Τούρκων.
ε. Οι Ρουμάνοι.

•    Μολδαβοί και Βλάχοι (σημερινοί Ρουμάνοι)^[1] Παρίστριων Ηγεμονιών (ανάγουν καταγω-
γή τους στους εκλατινισμένους Δάκες) στρέφονται προς Γαλλία.

•    Εθνικοί τους αντίπαλοι οι κυρίαρχοι Οθωμανοί Τούρκοι και οι Έλληνες ηγεμόνες.

•Δυνάμει αντίπαλοι και οι Ρώσοι.

•Κριμαϊκός Πόλεμος (1853-1856) και συνθήκη των Παρισίων (1856) οδηγούν (με υποστήρι-
ξη Γαλλίας) στην ένωση των δύο ηγεμονιών σε ενιαίο κράτος (1861), τη Ρουμανία. [Το όνο-
μα Ρουμανία είχε δώσει ο Θεσσαλός λόγιος Δανιήλ Φιλιππίδης].

•    1878. Η Ρουμανία αποκτά πλήρη ανεξαρτησία.

•    Ρουμάνοι, εξαιτίας εδαφικών διεκδικήσεων, αντιμέτωποι με Ρώσους (Βεσσαραβία-Μολ-
δαβία), Βουλγάρους (Δοβρουτσά) και Ούγγρους (Τρανσυλβανία).

•    Προβλήματα με Ελλάδα (διεκδικούσαν κυριότητα περιουσιακών στοιχείων Οικουμενικού
Πατριαρχείου και Μονών Άθω, Δουσίκου κ.ά. στις Παρίστριες Ηγεμονίες, καθώς και Βλά-
χους Ελλάδος ως δήθεν ομοεθνείς τους - ρουμανική προπαγάνδα).

στ. Οι Αλβανοί.

•   Τελευταίος λαός ΝΑ Ευρώπης που αναπτύσσει εθνικό κίνημα οι Αλβανοί.

•   Αναζητούν καταβολές τους στους αρχαίους Ιλλυριούς.

•   Από 14ο αιώνα κ.ε. εξελληνίζονται στον νότο και εκσερβίζονται στον βορρά.

•   Από 17ο αιώνα εξισλαμίζονται μαζικά και δρουν ως ισχυρός βραχίονας των Τούρκων.

•   Πρώτα εθνικά σκιρτήματα έργο Αλβανών λογίων που σπούδαζαν στην Ιταλία.

•   Ιταλία: μήτρα εθνικού κινήματος και αυτόκλητη προστάτιδα εθνικού κράτους Αλβανών.

•    1878 (Συνέδριο Βερολίνου). Στο προσκήνιο εθνικό κίνημα Αλβανών με πρωτοβουλία Αλ-
βανικού Συνδέσμου Πρισρένης. Στρεφόταν όχι κατά Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά
κατά Σερβίας και Ελλάδος.

• 1913. Ίδρυση Αλβανικού κράτους.
ξ. Οι Οθωμανοί Τούρκοι.

•   Εθνικό κίνημα Τούρκων:

      → Πρόληψη περαιτέρω ακρωτηριασμού της αυτοκρατορίας.

→Στρεφόταν και κατά ανίκανου καθεστώτος Σουλτάνου.

•   Νεοτουρκικό Κίνημα 1908:

→Αρχικά υποσχέθηκε στους λαούς της αυτοκρατορίας ισονομία, ισοπολιτεία και ευρύ-
τατο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα.
→Κατέληξε να έχει ως κύριο στόχο τον εκτουρκισμό της αυτοκρατορίας.
→ Εκδηλώθηκε με εθνοκάθαρση αυτοκρατορίας και εκδίωξη Χριστιανών υπηκόων
(στη διάρκεια Βαλκανικών Πολέμων και Α' Παγκοσμίου Πολέμου).

5. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913)

α. Ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος.

•   22 Φεβρ. 1912. Σόφια. Υπογραφή συνθήκης συμμαχίας μεταξύ Σερβίας και Βουλγαρίας:
(Σύμπραξη. Βουλγαρία εδάφη ανατολικώς Ροδόπης και Στρυμόνος - Σερβία εδάφη βορείως και δυτικώς όρους Σκάρδου - Ρωσία διαιτητής). Επιδίωξη αποκλεισμού Ελλάδος.

•   Δεινή θέση Ελλάδος ανέτρεψε ο Βενιζέλος: σύναψη 3ετούς αμυντικής συμμαχίας Ελλάδος
- Βουλγαρίας (16/29 Μαΐου 1912).

•   Σκοπός απελευθέρωση εναπομεινάντων ευρωπαϊκών εδαφών αυτοκρατορίας.

•   Τουρκία: από πόλεμο με Ιταλία είχε χάσει Τριπολίτιδα, Κυρηναϊκή και Δωδεκάνησα.

•   Αποτέλεσμα: τερματισμός τουρκικής κυριαρχίας στην Ευρώπη - αλλαγή πολιτικού χάρτη
Ν.Α. Ευρώπης.

•   Κήρυξη πολέμου από Μαυροβούνιο (25 Σεπτ. 1912 παλαιό ημερολόγιο).

•   30 Σεπ. 1912: Κοινή διακοίνωση βαλκανικών κρατών προς Τουρκία με αίτημα εφαρμογή
μεταρρυθμίσεων.

•   Κήρυξη πολέμου από Τουρκία στη Σερβία και τη Βουλγαρία (4 Οκτ. 1912) και Ελλάδα (5
Οκτ. 1912).

•   Επιχειρήσεις Στρατού Μαυροβουνίου (εκ 37.000 ανδρών):

Κατάληψη Ντίσσιτς (27 Σεπ. 1912), Ραγκάι (28 Σεπ.), Βράνιας (30 Σεπ.), οχυρών Σίπτανικ
(1 Οκτ.), Χελμ (2 Οκτ.), Πλάβας (6 Οκτ.), Ιπέκ (18 Οκτ.) και Σκόδρας (9 Απρ. 1913), η οποία στις 23 Απρ. παραδόθηκε σε διεθνές στρατιωτικό απόσπασμα.

•    Επιχειρήσεις Στρατού Σερβίας (εκ 200.000 ανδρών πεζικού και 3.000 ιππικού):
Κατάληψη Νόβι Παζάρ (10 Οκτ. 1912), Κουμάνοβο (10-11 Οκτ.), Σκοπίων, Ιστίπ και Μι-
τροβίτσας (13 Οκτ.), Περλεπέ (23 Οκτ.), Μοναστηρίου (5 Νοεμ.), Δυρραχίου (15 Νοεμ.)
και Βερατίου (Μάρ. 1913).

•    Επιχειρήσεις Στρατού Βουλγαρίας (του μεγαλυτέρου των Βαλκανίων συμμάχων):
Κατάληψη Κιρτζαλί (7 Οκτ. 1912), Σαράντα Εκκλησιών (11 Οκτ.), Λουλέ Μπουργκάς (16
Οκτ.), Νευροκοπίου (19 Οκτ.), Δράμας (23 Οκτ.), Σερρών (24-25 Οκτ.), Καβάλας (27/31*
Οκτ.), Ραιδεστού (29 Οκτ.), Αλεξανδρούπολης (6/15* Νοεμ.), Ξάνθης (7/8* Νοεμ.), Κομοτηνής (8 Νοεμ.) και Αδριανούπολης (13/26 Μαρ. 1913). Ανεπιτυχής επίθεση στη γραμμή Τσατάλζας (4-6 Νοεμ. 1912).

•    Ελληνική προέλαση και νίκες.
Μέτωπο Μακεδονίας:

•    Μάχη Ελασσόνας (6-7 Οκτ. 1912).

•   Μάχη Σαρανταπόρου (9-10 Οκτ.). Πρώτη σημαντική νίκη. Άνοιξε τον δρόμο για την απελευθέρωση της Δυτικής Μακεδονίας.

•   Απελευθέρωση Κοζάνης (11 Οκτ.).

•    Διάβαση ποταμού Αλιάκμονα (13 Οκτ.).

•   Απελευθέρωση Κατερίνης και Βέροιας (16 Οκτ.).

•   Μάχη Γιαννιτσών (19-20 Οκτ.). Άνοιξε τον δρόμο για την απελευθέρωση της Κεντρικής
Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης.

•    Είσοδος Ελληνικού Στρατού (Ι Μεραρχία) στη Θεσσαλονίκη (27 Οκτ. 1912).

•   Απώλεια Μοναστηρίου λόγω αιφνιδιασμού και άτακτης υποχωρήσεως V Μεραρχίας από
Αμύνταιο στην Κοζάνη (26 Οκτ.)].

•   Απελευθέρωση Φλώρινας (7 Νοεμ.). Εγκατάσταση Γενικού Στρατηγείου.

•   Απελευθέρωση Καστοριάς (10 Νοεμ.).

•      Απελευθέρωση Κορυτσάς (7 Δεκ.).
Μέτωπο Ηπείρου:

•    Κατάληψη υψωμάτων Γριμπόβου (6 Οκτ. 1912).

•   Απελευθέρωση Φιλιππιάδας (12 Οκτ.).

•   Απελευθέρωση Πρέβεζας (21 Οκτ.).

•    Μάχη στα Πέντε Πηγάδια (24-30 Οκτ.).

•   Απελευθέρωση Χιμάρας από Σπύρο Σπυρομίλιο (5 Νοεμ.).

•   Απελευθέρωση Σκάλας Παραμυθιάς (26 Νοεμ.).

•    Πολιορκία Μπιζανίου (29 Νοεμ. 1912 - 19 Φεβ. 1913).

•   Τελική επίθεση και κατάληψη Μπιζανίου (19-21 Φεβ. 1913).

•    Είσοδος Ελληνικού Στρατού στα Γιάννενα (22 Φεβ. 1913).

•   Απελευθέρωση Κόνιτσας (24 Φεβ.).

•   Απελευθέρωση Αγίων Σαράντα, Αργυροκάστρου και Δέλβινου (3 Μαρ.).

•      Κατάληψη Τεπελενίου (4 Μαρ.).
Αγώνες στη θάλασσα.

Κυριαρχία Ελληνικού Ναυτικού στο Αιγαίο:

•   Απελευθέρωση Λήμνου (8-9 Οκτ. 1912).

•   Βύθιση τουρκικής κορβέτας "Φετίχ Μπουλέντ" στο λιμάνι Θεσσαλονίκης (18 Οκτ. 1912).

•   Απελευθέρωση Θάσου και Ίμβρου (18 Οκτ.).

•   Απελευθέρωση Αγίου Ευστρατίου και Σαμοθράκης (19 Οκτ.).

•   Απελευθέρωση Ψαρών (22 Οκτ.).

•   Απελευθέρωση Τενέδου (24 Οκτ.).

•   Απελευθέρωση Αγίου Όρους (2 Νοεμ.).

•   Απελευθέρωση Ικαρίας (4 Νοεμ.).

•    Απελευθέρωση Λέσβου (8 Νοεμ.).

•    Απελευθέρωση Χίου (12 Νοεμ.).

•    Ναυμαχία Έλλης (3 Δεκ.).

•    Ναυμαχία Λήμνου (5 Ιαν. 1913).

•    Ένωση Σάμου με Ελλάδα (2 Μαρ. 1913).

•    Σερβία και Βουλγαρία προ οδυνηράς εκπλήξεως από νίκες Ελλήνων.

•    Βούλγαροι δεν είναι διατεθειμένοι να αφήσουν Θεσσαλονίκη στους Έλληνες.

•    3 Δεκ. 1912. Βούλγαροι, Σέρβοι και Μαυροβούνιοι συνάπτουν ανακωχή με Τούρκους.

•    Ελλάδα συνεχίζει επιχειρήσεις και ναυτικό αποκλεισμό Ηπείρου και Αιγαίου.

•    Συμμετοχή Ελλάδος στις διαπραγματεύσεις ειρήνης Λονδίνου.

•    Επανάληψη εχθροπραξιών και νέες ήττες Τούρκων.

•    Μάρτιος: Αδριανούπολη στους Βουλγάρους, Απρίλιος: Σκόδρα στους Μαυροβούνιους.

•    Συνθήκη Λονδίνου (17/30 Μαΐου 1913). Μεγάλες Δυνάμεις:

→Αφαιρούν από Τουρκία ευρωπαϊκά εδάφη δυτικώς γραμμής Αίνου – Μηδείας και τα εκχωρούν σε νικητές πολέμου (χωρίς να τα κατανείμουν).
→Σε εκκρεμότητα καθεστώς νησιών Αιγαίου (οριστική παραχώρηση στην Ελλάδα με
Συνθήκη Λωζάννης) και Αγίου Όρους (έμμεση αναγνώριση ελληνικής κυριαρχίας με
Συνθήκη Λωζάννης).
→Παραίτηση σουλτάνου από κυριαρχικά δικαιώματά του στην Κρήτη.
→Δεν αποφασίζουν για τύχη Δωδεκανήσων (τα κατείχαν οι Ιταλοί προσωρινώς!).
β. Διαφωνίες μεταξύ των συμμάχων.

•   Σερβία, αποκλεισθείσα από Αδριατική εξαιτίας ιδρύσεως Αλβανίας, αναζητεί τρόπο αναθεωρήσεως συμφωνηθέντων με Βουλγαρία, η οποία αρνείται κάθε συζήτηση.

•    5 Μαρτίου 1913. Σερβία και Ελλάδα υπογράφουν πρωτόκολλο συνεργασίας.

•    19 Μαΐου/1 Ιουν. 1913. Συνάπτεται Ελληνοσερβική 10ετής Συμμαχία (εναντίον Βουλγαρίας).

•    Διαπραγματεύσεις Ελλάδος - Σερβίας αντιληπτές από Ρωσική Κυβέρνηση.

•   Προσπάθεια (από Ρωσία) επιλύσεως διαφορών σλαβικών χωρών (Βουλγαρίας-Σερβίας).

•    Βουλγαρία επιμένει σε όρους Σερβοβουλγαρικής Συνθήκης (1912) - Σερβία απαιτεί αναθεώρηση.

•    Ελλάδα δέχεται διαιτησία Ρωσίας.

γ. Ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος και η Συνθήκη του Βουκουρεστίου.

•    Μάιος 1913. Σοβαρά επεισόδια μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων (Νιγρίτα).

•16 Ιουνίου 1913. Επίθεση Βουλγάρων κατά Ελλήνων (Νιγρίτα, Ελευθερές, Μπέρροβα,
Καρασούλι) και Σέρβων (Γευγελή).

•    Βουλγαρικές δυνάμεις ηττώνται κατά κράτος από ελληνικές και σερβικές.

•    Προέλαση Ελληνικού Στρατού:

→ Μάχη Κιλκίς-Λαχανά (19-21 Ιουν. 1913).
→ Μάχη Δοϊράνης (23 Ιουν.).
→ Κατάληψη Σρώμνιτσας (26 Ιουν.).
→ Κατάληψη στενών Κρέσνας (8-11 Ιουλ.).
→ Μάχη Σιμιτλί (12-13 Ιουλ.).
→ Μάχη Άνω Τζουμαγιάς (17 Ιουλ.).

•    Απελευθέρωση πόλεων Αν. Μακεδονίας και Δυτ. Θράκης από Ελληνικό Στρατό:
Κιλκίς (21 Ιουν. 1913), Καβάλας (26 Ιουν.), Σιδηροκάστρου (28 Ιουν.), Σερρών (28 Ιουν. απόγευμα, το πρωί της ίδιας ημέρας οι Βούλγαροι είχαν κάψει ολοσχερώς την πόλη), Δράμας (1 Ιουλ.), Αλεξανδρούπολης (12 Ιουλ.), Ξάνθης (12 Ιουλ.) και Κομοτηνής (14 Ιουλ.).

•    Οι Βούλγαροι σφάζουν εκατοντάδες αμάχους στην κωμόπολη του Δοξάτου Δράμας (30
Ιουν. 1913).

•    Ρουμανία από βορρά και Τουρκία από ανατολή καταλαμβάνουν εδάφη Βουλγαρίας.

•    Παρέμβαση Ρωσίας για αποτροπή πλήρους συντριβής βουλγαρικού στρατού.

•   Ρουμανικά στρατεύματα πρόθυρα Σόφιας - Βουλγαρία υπογράφει ανακωχή με Ρουμανία.

•   Σύναψη ανακωχής Ελλάδος - Βουλγαρίας (18 Ιουλ. 1913).

•    Μεσολαβητικός ρόλος βασιλιά Ρουμανίας Καρόλου.

•    17/30 Ιουλίου 1913. Αρχή Διασκέψεως Βουκουρεστίου.

•    Διαπραγματεύσεις για παραχώρηση Καβάλας στην Ελλάδα (από Βουλγαρία).

•    Ρωσία και Αυστρία υποστηρίζουν Βουλγαρία. Αγγλία και Ιταλία ουδέτεροι.

•    Γαλλία και Γερμανία υποστηρίζουν (παρασκηνιακώς διά της Ρουμανίας) την Ελλάδα.

•   Συνθήκη ειρήνης Βουκουρεστίου (10 Αυγ. 1913):

→Καβάλα και περιοχή της στην Ελλάδα,

→ στη Σερβία και Ρουμανία περιοχές που είχαν κατακτηθεί από Βουλγάρους. Δυτική θράκη στη Βουλγαρία - Κατάληψη από βουλγαρικό στρατό: Κομοτηνής (8 Αυγ. 1913), Αλεξανδρούπολης (10 Αυγ.).

→ Μετά αποχώρηση Ελληνικού Στρατού από Ξάνθη (10 Αυγ.), κάτοικοί της ζητούν αυτονομία

→ δεν δίδεται

→ 9.000 Έλληνες Ξάνθης καταφεύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα.

→ Μετά την οριστική απελευθέρωση (1919/20) επιστρέφουν μόνο 5.000.

•    Βουλγαρία αποδέχεται όρους αντιπάλων της.

•   Προηγήθηκε αναγνώριση (από Ελλάδα - επιστολή πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου) θρησκευτικών και εκπαιδευτικών προνομίων στους Έλληνες Βλάχους Ηπείρου και Μακεδονίας.
Αντάλλαγμα η υποστήριξη της Ρουμανίας στο ζήτημα της Καβάλας.

•   Αθήνα, 1/13 Νοεμ. 1913. Ειδική ελληνοτουρκική συνθήκη: Ρυθμίζει εκκρεμή θέματα.

•    Με Συνθήκη Βουκουρεστίου: Επιφάνεια Ελλ. Κράτους 120.308 τ.χ. (από 63.211) και
πληθυσμός 4.718.221 κ. (από 2.631.952).

---

[1] Δεν έχουν καμία σχέση με τους Έλληνες Βλάχους, εκτός του ότι η γλώσσα και των δύο προέρχεται
από τη δημώδη λατινική. Η γλώσσα των Ελλήνων Βλάχων είναι κατά δύο αιώνες αρχαιότερη.