αφηγηματικές τεχνικές και αφηγηματικοί τρόποι στο "Ποιος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου" του Βιζυηνού

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ – ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

ΑΦΗΓΗΣΗ

Έχουμε μίμηση. Ένας δραματοποιημένος αφηγητής αφηγείται την ιστορία, παράλληλα όμως η δική του «φωνή» διακόπτεται, για να παρατεθούν διάλογοι, όπως ακριβώς έγιναν στην πραγματικότητα. Αφηγείται επίσης σε α΄ πρόσωπο, κάτι που δίνει στην αφήγηση τη δύναμη της προσωπικής μαρτυρίας, ενώ με τους διαλόγους το έργο αποκτά ζωντάνια, παραστατικότητα, αμεσότητα και αντικειμενικότητα, αφού τα λόγια των ηρώων παρουσιάζονται όπως ειπώθηκαν.

ΑΦΗΓΗΤΗΣ

Ενδοδιηγητικός ομοδιηγητικός. Μετέχει στην ιστορία, αλλά δεν είναι η δική του ιστορία αυτή που αφηγείται ούτε πρωταγωνιστεί έστω στο συγκεκριμένο απόσπασμα.

ΕΣΤΙΑΣΗ

Η εστίαση είναι εσωτερική. Ο αφηγητής παρουσιάζει τα γεγονότα όπως τα βλέπει, τα ζει και τα αντιλαμβάνεται καθώς ξετυλίγονται μπροστά του και με όσες γνώσεις διαθέτει για τα γεγονότα μέχρι τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

ΑΛΛΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Αλλαγή αφηγηματικής φωνής – δυαδική οπτική δομή:

Επειδή ακριβώς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει ο αφηγητής που γράφει με εσωτερική εστίαση τα γεγονότα στα οποία δεν ήταν παρών (λόγω της μακρόχρονης απουσίας του στα ξένα), κάποιος που τα έζησε πρέπει να αναλάβει το ρόλο του αφηγητή, για να ρίξει φως στην υπόθεση. Ο Μιχαήλος, είναι το κατάλληλο πρόσωπο για να αναλάβει αυτό το ρόλο και να λύσει το μυστήριο της παρουσίας του Κιαμήλ και της μητέρας του, αλλά και της χαράς της Δεσποινιώς, της δικής τους μητέρας για την επίσκεψη που δέχτηκε.

Η αλλαγή της αφηγηματικής φωνής όμως γίνεται για να παρατεθεί μια ιστορία στη μέση της ιστορίας. Πρόκειται για μια ιστορία που ο ενδοδιηγητικός αφηγητής, ο οποίος γράφει με εσωτερική εστίαση, δεν μπορεί να τη γνωρίζει, αφού δεν ήταν παρών,  άρα ούτε και να την πει. Χρειάζεται, λοιπόν, κάποιος, ο οποίος θα μπορεί να λύσει αυτό το αίνιγμα, και ο πιο κατάλληλος είναι ο Μιχαήλος, αυτός που μετέφερε τον Κιαμήλ στο σπίτι τους και έζησε κάτω από την ίδια στέγη με αυτόν για 7 μήνες, που τον είδε άρρωστο και στα όρια της σχιζοφρένειας.

Αυτή η διακοπή της κανονικής ροής της αφήγησης για να παρουσιαστεί μια άλλη αφήγηση λέγεται εγκιβωτισμός.

Εγκιβωτισμός

Πάλι με εσωτερική εστίαση, με μίμηση, δηλαδή συνδυασμό πρωτοπρόσωπης αφήγησης με διαλόγους αυτούσιους, αλλά και με γραμμική αφήγηση δίδεται και η ιστορία που αφηγείται ο Μιχαήλος. Και πάλι δηλαδή παρουσιάζεται η ιστορία όσο το δυνατόν πιο πιστά και αντικειμενικά.

Για τον εγκιβωτισμό, αλλά και γενικά για κάθε τεχνική που διακόπτει τη ροή της ιστορίας, πρέπει να επισημάνουμε και τη λειτουργία που έχουν στο κείμενο κάθε φορά. Πάντα, λοιπόν, συνιστούν επιβράδυνση, η οποία επιτείνει την αγωνία του αναγνώστη – και του ίδιου του αφηγητή εδώ! – κεντρίζει το ενδιαφέρον του, αλλά επιπλέον φωτίζει αθέατες πλευρές της ιστορίας, αίρει το πέπλο του μυστηρίου και με την αλλαγή της αφηγηματικής φωνής αποκτά το κείμενο και ποικιλία.

Προσημάνσεις

Μέσα στην εγκιβωτισμένη αφήγηση υπάρχουν προσημάνσεις και προοικονομία.

v     Όταν ο Μιχαήλος σηκώνει στην πλάτη του τον Κιαμήλ, ο γερο –Μούρτος, ο ιδιοκτήτης του χανιού διπλά στο οποίο κειτόταν ο Κιαμήλ, είπε στο Μιχαήλο: «…για να πας τη λοιμική σπίτι σου;».  Και η λοιμική μπορεί να είναι η επιδημική ασθένεια, εδώ όμως τελικά είναι ο ίδιος ο θάνατος.

v     Το μίσος και η απέχθεια του Χρηστάκη για τον Τούρκο Κιαμήλ, συναισθήματα που τον κράτησαν για 7 μήνες μακριά από το σπίτι του (όσο καιρό ήταν φιλοξενούμενος στο σπίτι τους ο άρρωστος Κιαμήλ), λειτουργούν ως προσήμανση του ρόλου που τελικά θα έπαιζε στη ζωή, και στο θάνατο, του Χρηστάκη ο Κιαμήλ. Σαν να τον προειδοποίησε το ένστικτό του γι’ αυτό το ρόλο.

v     Προοικονομία: η τελευταία προσήμανση λειτουργεί και ως προοικονομία, αφού το γεγονός ότι οι δύο αυτοί άνθρωποι δεν γνωρίστηκαν, οπότε κατά το εικός και το αναγκαίον παρουσιάζεται το σφάλμα του Κιαμήλ, αφού ο Χρηστάκης έμοιαζε πολύ με το Χαραλάμπη, τον ταχυδρόμο που αντικατέστησε στην υπηρεσία και στο θάνατο (!) και ο Κιαμήλ δεν είχε δει ποτέ το πρόσωπό του.